بزرگنمايي:

پیام ویژه - ناترازی انرژی و تلاش برای رفع آن، تنها به یک بخش همچون صنعت نفت ارتباط ندارد و سازمان‌ها و نهادهای دیگری که به نوعی در ایجاد آن نقش دارند، باید به میدان بیایند و برای رفع این معضل تلاش کنند.

به گزارش شانا، ناترازی انرژی یکی از چالش‌های اساسی در بسیاری از کشورها از جمله ایران است. این پدیده به‌معنای نبود تعادل میان عرضه و تقاضای انرژی است که عواقب اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی متعددی را به همراه دارد. با این توضیح می‌توان گفت ناترازی انرژی، وضعیتی است که در آن میزان تولید انرژی کمتر از میزان مصرف آن است که می‌تواند در کوتاه‌مدت یا بلندمدت و در پی ایجاد عوامل و تغییراتی همچون رشد جمعیت، توسعه صنعتی، تغییرات آب و هوایی و اجرای سیاست‌های نادرست و... رخ دهد.
نوشته حاضر اشاره‌ای است به موضوع ناترازی انرژی، عواملی که در ایجاد آن تأثیرگذارند و اینکه ایجاد چنین پدیده‌ای و تلاش برای رفع آن، تنها به یک بخش ارتباط ندارد، بنابراین سازمان‌ها و نهادهای دیگری که به نوعی در ایجاد آن نقش دارند، باید به میدان بیایند و برای رفع این معضل تلاش کنند.
کارشناسان معتقدند رشد جمعیت و به دنبال آن توسعه صنعتی، تغییرات آب و هوایی، یارانه‌های انرژی، توزیع ناعادلانه آن و نقش دستگاه‌های مختلف از عواملی به‌شمار می‌روند که نقشی مهم در مقوله ناترازی انرژی دارند.
در توضیح این عوامل می‌توان گفت افزایش جمعیت و توسعه صنایع، به‌طور طبیعی افزایش تقاضای انرژی را به دنبال دارد. تغییرات آب‌وهوایی و وقوع پدیده‌های طبیعی مانند خشکسالی نیز می‌تواند بر تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر تأثیر بگذارد. وجود یارانه‌های انرژی هم عاملی مهم در افزایش بی‌رویه مصرف انرژی است که همه این عوامل به همراه توزیع غیراصولی انرژی بین بخش‌های مختلف اقتصادی، باعث ایجاد ناترازی در برخی بخش‌ها می‌شود.
بحران انرژی با تشدید ناترازی
هزینه‌های تولید با کاهش رشد اقتصادی و ناترازی انرژی، ارتباطی مستقیم دارند، چراکه افزایش هزینه‌های انرژی، به افزایش هزینه‌ تولید کالاها و خدمات و در نتیجه افزایش تورم منجر خواهد شد.
از سوی دیگر در صورت تشدید ناترازی انرژی، ممکن است بحران انرژی رخ دهد که قطعی برق، گاز و سایر حامل‌های انرژی، افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی را به همراه دارد که در درازمدت، سبب افزایش آلودگی هوا و تغییراتی در آن می‌شود، بنابراین در صورتی که انرژی کافی از منابع داخلی تأمین نشود، کشور مجبور به واردات می‌شود که این کار افزایش وابستگی اقتصادی را به دنبال خواهد داشت، از این ‌رو برای برون‌رفت از این مشکلات باید اقدام‌هایی اساسی از سوی نهادهای مرتبط صورت گیرد.
نقش کلیدی دولت
یکی از نهادهای مرتبط با بحث جلوگیری از ناترازی انرژی، دولت است که نقشی کلیدی در تدوین سیاست‌های انرژی، ایجاد زیرساخت‌های لازم، حمایت از سرمایه‌گذاری در بخش انرژی و نظارت بر نحوه مصرف انرژی دارد. در کنار آن، شرکت‌های نفتی و گازی نیز مسئول تولید و توزیع انرژی هستند که باید در مسیر افزایش بهره‌وری و کاهش تلفات انرژی تلاش کنند. در کنار نهادهای مرتبط، مصرف‌کنندگان انرژی هم می‌توانند نقشی مهم، تأثیرگذار و فعال در کاهش مصرف انرژی و استفاده از فناوری‌های کم‌مصرف داشته باشند.
راهکارهای مقابله با ناترازی انرژی
اما نکته مهم در این میان، ارائه راهکارهای اساسی و قابل‌اجرا برای برون‌رفت از آن است. در گام نخست برای رهایی از این معضل، باید توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر و ارتقای بهره‌وری انرژی در بخش‌های مختلف را مورد توجه قرار داد، ضمن آنکه با تغییر الگوی مصرف و تشویق مصرف‌کنندگان به استفاده از فناوری‌های کم‌مصرف، می‌توان به کاهش تقاضای انرژی کمک کرد.
در این میان، توسعه زیرساخت‌های انتقال و توزیع انرژی، بهبود دسترسی به انرژی و کاهش تلفات انرژی را در پی خواهد داشت، همچنین با مدیریت تقاضای انرژی از طریق برنامه‌های مختلف نیز می‌توان به کاهش فشار بر دیگر منابع تأمین انرژی ازجمله برق کمک کرد.
نقش فناوری‌های نوین در مدیریت ناترازی انرژی
فناوری‌های نوین به‌عنوان ابزاری قدرتمند، نقشی بسیار مهم در مدیریت ناترازی انرژی ایفا می‌کنند. این فناوری‌ها با ارائه راهکارهای هوشمند و کارآمد، سبب بهبود بهره‌وری انرژی، کاهش مصرف بی‌رویه و افزایش تولید انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شوند. از مهم‌ترین نقش فناوری‌های نوین در این زمینه می‌تـوان به بهبود بهره‌وری انرژی در صنایع و ساختمان‌ها، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، شبکه‌های هوشمند برق، ذخیره‌سازی انرژی، مدیریت تقاضای انرژی، تحلیل داده و هوش مصنوعی اشاره کرد.
منبع: نشریه مشعل