بزرگنمايي:

پیام ویژه - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مالک مصدق| دوشنبه ‌اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در نشست خبری خود با خبرنگاران از احتمال برگزاری دور جدید گفت‌وگوهای هسته‌ای میان ایران و کشورهای اروپایی در اواخر ماه جاری (اسفند) خبر داد. به گفته او، این گفت‌وگوها به احتمال زیاد در سطح کارشناسی برگزار خواهد شد. این نشست احتمالی در حالی برگزار می‌شود که اروپا سعی دارد طی سه ماه آتی تا نشست بعدی شورای حکام، گام‌های لازم برای فعال‌کردن مکانیسم ماشه را بردارد که سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به هشدارهای کشورهای اروپایی در همین مورد (احتمال فعال‌کردن مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران) به صراحت‌ عنوان کرد: «هیچ توجیهی برای فعال‌شدن این مکانیسم وجود ندارد». به گفته بقایی، «طرف‌های اروپایی به نظر می‌رسد به این نتیجه رسیده‌اند که مکانیسم ماشه نمی‌تواند به‌عنوان ابزاری برای امتیازگیری استفاده شود و از تبعات آن آگاه هستند».
سخنگوی دستگاه دیپلماسی درباره تمایل دونالد ترامپ‌ برای مذاکره با ایران به‌جای اقدام نظامی‌ اظهار کرد: «ما هیچ‌گاه درهای مذاکره را به‌طور کامل نبسته‌ایم، اما مذاکره‌ای را که بر پایه ارعاب و تهدید باشد، ‌به‌هیچ‌وجه مذاکره نمی‌دانیم». او همچنین اضافه کرد که‌ به رغم ادعای ترامپ در مصاحبه‌ای تلویزیونی مبنی بر ارسال نامه‌ای به رهبر ایران برای دعوت به مذاکره، ایران هیچ نامه‌ای از سوی رئیس‌جمهور آمریکا دریافت نکرده است‌.
‌عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران نیز از رایزنی‌های تهران با سه کشور اروپایی و به‌طور جداگانه با روسیه و چین خبر داد. او در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که هدف از این گفت‌وگوها ایجاد «اعتماد بیشتر و شفافیت» در مورد برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌های «غیرقانونی» علیه این کشور است. پیش از این، دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد اعلام کرده بود ‌موضوع رفع نگرانی‌ها از احتمال نظامی‌شدن برنامه هسته‌ای ایران نیز در دست بررسی است. وزیر امور خارجه ایران همچنین در یادداشتی بیان کرد که تهران تحت هیچ شرایطی تحت فشار و تهدید مذاکره نخواهد کرد و افزود: «هر زمان که آمریکا با ایران با احترام برخورد کرده، ایران نیز با احترام متقابل برخورد کرده است، اما هرگاه از موضع تهدید صحبت کرده، ایران نیز واکنش‌های جدی نشان داده است».
میانجیگری به وقت مسکو
در همین حال، روسیه از احتمال آمادگی ایران برای پذیرش محدودیت‌هایی در فعالیت هسته‌ای خود در ازای لغو تحریم‌ها خبر داده است. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، در گفت‌وگویی با روزنامه اسرائیلی «هاآرتص» اظهار کرد که مسکو احتمال می‌دهد ایران با پذیرش محدودیت‌هایی در برنامه هسته‌ای خود در ازای لغو تحریم‌ها موافقت کند. او همچنین افزود که روسیه برای همکاری نزدیک‌تر با تهران و سایر طرف‌های دخیل در این موضوع جهت کاهش تنش‌ها و دستیابی به راه‌حل‌های پایدار آماده است.
این در حالی است که خبرهایی از تلاش روسیه برای وساطت میان واشنگتن و تهران در پرونده هسته‌ای ایران منتشر شده است. پس از آنکه بلومبرگ گزارش داد ‌روسیه آماده است دولت آمریکا را در موضوعاتی همچون برنامه هسته‌ای ایران یاری کند، دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، تأیید کرد که مسکو و واشنگتن در مذاکرات ریاض درخصوص تهران گفت‌وگوهایی داشته‌اند. او همچنین تأکید کرد که موضوع هسته‌ای ایران در مذاکرات آینده بین روسیه و آمریکا مطرح خواهد شد.
3 ماه فرصت به توافق می‌انجامد؟
پیرو آنچه گفته شد، گفت‌وگوهای احتمالی ایران و اروپا در فرصت سه‌ماهه پیش‌رو تا نشست بعدی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بعید است ‌به نتیجه‌ای ملموس و درخور توجه برسد؛ چرا‌که باید چندین جنبه مختلف از این مذاکرات و شرایط پیچیده آن را در نظر بگیریم. اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، شرایط پیچیده روابط ایران و کشورهای اروپایی در سال‌های اخیر است. با وجود تلاش‌های دیپلماتیک مداوم و چندین دور گفت‌وگو، هیچ‌کدام از این مذاکرات نتوانسته‌‌ به توافقات پایداری منجر شود. به عبارت دیگر، زمینه‌های تاریخی این مذاکرات نشان می‌دهد ‌مسیر رسیدن به یک توافق جامع و پایدار، به‌ویژه در حوزه هسته‌ای، با چالش‌های متعددی همراه بوده است. حالا اینکه در سه ماه آینده به یک نتیجه قطعی دست یابند، کار دشواری به نظر می‌رسد؛ چرا‌که مسائل هسته‌ای ایران به‌طور مستقیم با امنیت ملی این کشور و نیز با موقعیت سیاسی ایران در منطقه و جهان در ارتباط است. دوم، اینکه ایران در این دوره به‌طور قاطع‌ هیچ‌گونه تهدید و فشار خارجی‌ای را نمی‌پذیرد و از نظر دیپلماتیک بر این باور است که باید مذاکرات بر اساس احترام متقابل و تعهدات قبلی انجام شود. این دیدگاه ایران، نه‌تنها نشان‌دهنده موضع اصولی این کشور‌، بلکه حاکی از بی‌اعتمادی به وعده‌های کشورهای اروپایی و ایالات متحده است. در نتیجه، ایران ممکن است به راحتی در برابر هر‌گونه فشار یا تهدیدی از سوی اروپایی‌ها مقاومت کند. این خود نشان می‌دهد که احتمال رسیدن به یک توافق در بازه زمانی سه‌ماهه، با توجه به مواضع اصولی هر دو طرف، کم است. سوم، کشورهای اروپایی نیز خود با چالش‌های داخلی و خارجی متعددی به‌خصوص بعد از بازگشت ترامپ به کاخ سفید مواجه هستند. بنابراین بحران‌ها و مسائل اقتصادی در اتحادیه اروپا، تأثیرات جنگ در اوکراین و دیگر مشکلات جهانی‌ ممکن است باعث شود‌ اروپا نتواند یا نخواهد به‌سرعت به توافقاتی پایدار با ایران دست یابد. علاوه بر این، اختلافات میان کشورهای اروپایی در رویکرد به ایران و پرونده هسته‌ای آن، می‌تواند عامل دیگری باشد که روند مذاکرات را دچار تعویق یا کندی کند. البته در روی دیگر این سکه می‌توان گفت‌ علی‌رغم دشواری‌ها و موانعی که در طول سال‌ها بر سر راه ایران و قدرت‌های اروپایی قرار گرفته، هنوز هم می‌توان در نفس‌های آخر این دیپلماسی به نتایج مثبت امیدوار بود. نکته‌ای که در همین زمینه باید به آن توجه کرد، این است که ایران همواره ثابت کرده که در شرایط بحرانی و زمانی که به نظر می‌رسد همه راه‌ها بسته است، همچنان به دیپلماسی به‌عنوان ابزاری برای حل بحران‌ها و تفاهم با طرف‌های بین‌المللی نگاه می‌کند؛ به‌ویژه در شرایط کنونی که مذاکرات هسته‌ای به یکی از موضوعات کلیدی در سیاست خارجی ایران تبدیل شده است، هنوز هم امکان تغییراتی مثبت وجود دارد. ایران از آغاز مذاکرات هسته‌ای در سال‌های گذشته، با وجود فشارها و تهدید‌های مختلف، همواره آماده بوده است تا به توافقات معقول و پایدار برسد. این رفتار نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری و تمایل ایران به حل‌وفصل اختلاف‌ها‌ از طریق گفت‌وگو است.
بازار