بزرگنمايي:

پیام ویژه - روزنامه سازندگی / «تاملی در پسامذاکرات» عنوان یادداشت روز در روزنامه سازندگی به قلم سیدحسین مرعشی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
تحولات اخیر در روابط ایران و آمریکا به‌ویژه در زمینه مذاکرات هسته‌ای و توافقات احتمالی، مساله‌ای پیچیده و بسیار حساس است. درحال حاضر، ایران و آمریکا به یک مرحله جدید از تعاملات سیاسی وارد شده‌اند که می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای منطقه خاورمیانه و حتی سیاست جهانی داشته باشد. در این شرایط، ایران با چالش‌ها و فرصت‌های زیادی مواجه است که می‌تواند در شکل‌دهی به آینده روابط بین‌المللی‌اش موثر باشد.
در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که مذاکرات میان ایران و آمریکا و تلاش‌ها برای رسیدن به یک توافق جدید به طور جدی در جریان است. براساس آنچه که از مذاکرات اخیر به گوش می‌رسد، توافقاتی که درحال شکل‌گیری است، می‌تواند نقطه عطفی در روابط ایران و آمریکا باشد. در مقایسه با برجام، که به‌رغم دستاوردهایی که داشت، نتوانست به صورت کامل انتظارات ایران را برآورده کند، این توافق جدید به نظر می‌رسد که از ابعاد وسیع‌تری برخوردار است. درحال حاضر، کشورهای مختلف ازجمله عربستان و سایر کشورهای عربی در خاورمیانه، به‌ویژه در خلیج‌فارس، به ‌طور عمومی از این توافق حمایت کرده‌اند.
این تحول در روابط ایران و آمریکا درحال حاضر به مرحله‌ای رسیده که می‌تواند به کاهش تنش‌ها و بحران‌های منطقه‌ای منجر شود. برای نخستین بار پس از سال‌ها، کشورهایی همچون روسیه و چین نیز از این توافقات حمایت کرده و به نظر می‌رسد که در صورت نهایی شدن توافق، شاهد گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های مختلف با ایران خواهیم بود. اروپایی‌ها، اگرچه ابتدا نگرانی‌هایی از این توافقات داشتند اما به‌ نظر می‌رسد که به ‌زودی به جمع حامیان این مذاکرات خواهند پیوست.
این درحالی است که مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، که از آن به‌عنوان تحولی مهم در تاریخ روابط دو کشور یاد می‌شود، با برخی از چالش‌ها و شکاف‌های داخلی و خارجی مواجه است. این مذاکرات به‌ویژه در شرایط حساس کنونی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند، تاثیرات زیادی در سیاست داخلی و خارجی ایران داشته باشد. یکی از نکات برجسته‌ای که در مذاکرات جاری باید مورد توجه قرار گیرد، تجربه‌ برجام است. برجام به‌عنوان اولین توافق جامع هسته‌ای ایران با غرب در ظاهر دستاوردهایی داشت؛ اما به دلیل مشکلاتی که در مرحله اجرایی آن به وجود آمد، نتوانست به نتایج مورد انتظار دست یابد. بعد از برجام، ایران با مشکلات زیادی ازجمله ادامه تحریم‌ها، عدم بهبود شرایط اقتصادی و خروج آمریکا از توافق مواجه شد. این مسائل باعث شد که نتایج برجام برای ایران به‌ طور کامل محقق نشود.
بازار
در این شرایط، تجربه برجام به ایران این درس را داد که تنها رسیدن به توافق کافی نیست بلکه پایداری آن در عمل و اجرای صحیح آن نیز اهمیت بسیاری دارد. برای اینکه توافق جدید ایران با آمریکا پایدار و موثر باشد باید تمام جوانب آن به‌ ویژه در زمینه همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی با دقت بررسی و مدیریت شود.
شرایط کنونی و نیاز به اقدامات موثر
با توجه به اینکه ایران درحال حاضر در یک دوره حساس از تحولات سیاسی و اقتصادی قرار دارد باید اقدامات اساسی و تصمیمات مهمی اتخاذ شود تا از فرصت‌های ایجاد شده به‌ درستی بهره‌برداری کند. این اقدامات باید در سه حوزه‌ اصلی متمرکز شوند: 1) مدیریت روابط با ایرانیان خارج از کشور، 2) تقویت روابط منطقه‌ای و 3) گسترش همکاری‌های اقتصادی جهانی.
1. مدیریت روابط با ایرانیان خارج از کشور
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که ایران باید در این دوران جدید به آن توجه کند، مدیریت روابط با ایرانیان خارج از کشور است. بسیاری از ایرانیان مقیم خارج از کشور در گذشته به دلیل تحریم‌ها و شرایط خاص سیاسی نتوانسته‌اند در روند توسعه کشور مشارکت کنند. اما اکنون که شرایط سیاسی ایران تغییر کرده است، لازم است که جمهوری اسلامی ایران موضع روشنی در این خصوص اتخاذ کند. ایران باید فرصتی فراهم کند که ایرانیان خارج از کشور بتوانند با بازگشت به ایران از دانش، تخصص و منابع مالی خود برای پیشبرد اهداف کشور استفاده کنند. این اقدام می‌تواند نه تنها باعث تقویت پیوندهای اجتماعی و فرهنگی میان ایرانیان داخل و خارج کشور شود بلکه به رشد اقتصادی و علمی ایران نیز کمک کند.
2. ‌تقویت روابط با کشورهای عربی
در کنار تقویت روابط با ایرانیان خارج از کشور، یکی دیگر از اقدامات کلیدی ایران باید گسترش همکاری‌های خود با کشورهای عربی باشد. عربستان و سایر کشورهای عربی درحال حاضر به ‌ویژه در خاورمیانه، نقش‌های مهمی در تحولات منطقه‌ای دارند. در نتیجه ایران باید از این فرصت استفاده کند و روابط خود را با این کشورها در حوزه‌های مختلف تقویت نماید. به‌ویژه در مورد طرح ابراهیم که به دنبال گسترش همکاری‌ها میان اسرائیل و کشورهای عربی است، ایران باید طرحی را ارائه کند که باعث توسعه همکاری‌ها میان ایران و کشورهای عربی بدون تنش و درگیری با هیچ‌‌یک از قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی شود. این اقدام می‌تواند به‌ طور مستقیم به منافع اقتصادی و امنیتی ایران کمک کند.
3.‌گسترش همکاری‌های اقتصادی و تکنولوژیکی
یکی از مهم‌ترین گام‌ها در راستای بهره‌برداری از شرایط جدید، گسترش همکاری‌های اقتصادی و تکنولوژیکی با کشورهای مختلف است. ایران باید در این دوره جدید مذاکرات از فرصت‌های به ‌وجود آمده برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی بهره‌برداری کند. این موضوع به‌ویژه در حوزه‌های تکنولوژی‌های پیشرفته و صنایع نوین می‌تواند موثر باشد. با توجه به اینکه ایران درحال حاضر روابط مستحکمی با چین و روسیه دارد باید از این روابط برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و صنعتی بهره‌برداری کند. همچنین ایران باید در کنار این همکاری‌ها، روابط خود را با کشورهای غربی نظیر آمریکا، اتحادیه اروپا و ژاپن نیز بهبود بخشد. این موضوع می‌تواند به رشد اقتصادی ایران و ایجاد یک کانون بزرگ برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی منجر شود.
تاثیر تحولات جدید بر روابط بین‌المللی ایران
یکی از مسائلی که باید در این شرایط مورد توجه قرار گیرد، نحوه تاثیرگذاری تحولات جدید بر روابط بین‌المللی ایران است. ایران به ‌عنوان یک کشور مهم در خاورمیانه در سیاست جهانی، نقشی برجسته دارد و در این دوران جدید باید از تحولات به ‌وجود آمده برای تقویت جایگاه خود در عرصه جهانی استفاده کند. در این راستا، ایران باید در پی ایجاد یک دکترین جدید در سیاست خارجی خود باشد که همکاری‌های بین‌المللی را در راستای منافع ملی خود تقویت کند. این همکاری‌ها می‌توانند در سطح جهانی و منطقه‌ای با کشورهای مختلف و در چارچوب‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی گسترش یابند. در نهایت، ایران در مسیر جدیدی قرار دارد که می‌تواند به تغییرات عمده‌ای در روابط داخلی و بین‌المللی‌اش منجر شود. این تغییرات نه ‌تنها بر روابط ایران با آمریکا بلکه بر تحولات منطقه‌ای و جهانی تاثیر خواهد گذاشت. با این حال برای اینکه این تغییرات به‌ طور موثر و پایدار صورت گیرد باید گام‌های اساسی در زمینه مدیریت روابط با ایرانیان خارج از کشور، گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و تقویت همکاری‌های اقتصادی و تکنولوژیکی برداشته شود. تجربه‌ برجام نشان داد که تنها رسیدن به توافق کافی نیست و برای پایدار نگه داشتن آن باید به اجرای دقیق و کامل آن توجه شود. بنابراین اگر ایران بتواند این سه گام کلیدی را به ‌درستی در راستای منافع ملی خود بردارد، می‌تواند به یک بازیگر موثرتر در سیاست جهانی تبدیل شود و از فرصت‌های به ‌وجود آمده، بهره‌برداری کند. لذا باید گفت که ایران امروز در مسیری حساس قرار دارد که می‌تواند منجر به تغییرات عمده در سیاست داخلی و خارجی کشور شود. هرچند که شرایط پیچیده‌ای پیش ‌روی ایران قرار دارد و مخالفانی همچون نتانیاهو و گروه‌های داخلی مخالف به‌ شدت در تلاش برای ایجاد مانع در این روند هستند اما با اتخاذ راهبردهای دقیق و اجرای برنامه‌های صحیح، می‌توان به پایداری این توافق امیدوار بود.