بزرگنمايي:

پیام ویژه - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
پس از انتقال پادشاه عربستان به بیمارستان که برای دومین‌بار در دو ماه گذشته صورت گرفت، رسانه‌های مختلف از وخامت اوضاع جسمانی ملک‌سلمان خبر دادند. رسانه‌های غربی، وخامت جدی اوضاع جسمانی «ملک‌سلمان بن عبدالعزیز آل‌سعود»، پادشاه عربستان‌سعودی را میان سکوت دربار سلطنتی و کتمان اطلاعات واقعی درباره وضعیت وی، فاش و اعلام کردند که کارشناسان معتقدند احتمال زنده ماندن ملک‌سلمان کمتر از 10درصد بوده و ممکن است درعرض دو هفته دیگر یا بیشتر فوت کند. حال، این سوال پیش می‌آید که با وجود رابطه خصمانه جو بایدن نسبت‌به آل‌سعود، سرنوشت انتقال قدرت در عربستان به چه شکل پیش خواهد رفت؟
اوضاع جسمانی ملک‌سلمان وخیم است و این درحالی است که نگرانی‌های شدیدی در خاندان حاکم در عربستان‌سعودی به وجود آمده و «محمدبن‌سلمان»، ولیعهد سعودی برای به‌دست‌آوردن وفاداری بسیاری از اعضای خانواده سعودی برای جانشینی پدرش با مشکل بزرگی مواجه است. دیوان پادشاهی عربستان یکشنبه گذشته اعلام کرد که ملک‌سلمان بن‌عبدالعزیز معاینات پزشکی و کولونوسکوپی را در بیمارستان تخصصی «ملک فیصل» جده انجام داده است.
دیوان پادشاهی همچنین اعلام کرد که نتایج کولونوسکوپی خوب بوده است اما به‌طور دقیق مشخص نشده که شاه سعودی چه‌مدت در بیمارستان خواهد ماند. به گزارش خبرگزاری رسمی عربستان‌سعودی، در بیانیه دربار سلطنتی آمده است که تیم پزشکی تصمیم گرفتند پادشاه را مدتی برای استراحت در بیمارستان نگه ‌دارند. شاه 86ساله عربستان در سال2020 تحت عمل جراحی کیسه صفرا قرار گرفت و باتری قلب خود را در ماه مارس تعویض کرد. این برای دومین بار در دو ماه گذشته است که شاه سعودی راهی بیمارستان می‌شود. سلامت پادشاه عربستان‌سعودی از نزدیک ازسوی جامعه بین‌الملل تحت نظارت است؛ زیرا او قدرت نهایی را در عربستان که بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان است، دارد. بااین‌حال، کارشناسان بر این باورند که احتمال زنده ماندن ملک‌سلمان کمتر از 10 درصد است و این در حالی است که موضوع اصلی باقی‌مانده، جانشینی وی است. اگرچه ملک‌سلمان چند روز پیش در نماز عیدفطر شرکت کرد اما وضعیت وخیم وی باعث نگرانی شدید خاندان حاکم شد. اکنون عربستان‌سعودی مرحله حساسی را در تاریخ خود می‌گذراند که مشخصه آن تلاش برای یافتن جانشین پادشاه این کشور است؛ آن هم در شرایطی که مناسبات ریاض و واشنگتن به‌شکلی بی‌سابقه در مرحله‌ای از تنش قرار گرفته و سعودی‌ها دیگر نمی‌توانند به ایالات‌متحده برای تامین امنیت خود اطمینان کنند، همچنین اکنون پادشاهی عربستان در آستانه انتقال قدرت قرار گرفته است. درحالی‌که شاخص‌های ظاهری نشان می‌دهد «محمدبن‌سلمان»، ولیعهد سعودی در آستانه نزدیک شدن به تاج‌وتخت پدرش است اما هنوز مخالفت‌های زیادی درباره انتقال قدرت در پادشاهی ازسوی دو رکن اصلی حکومت عربستان یعنی آل‌سعود و ایالات‌متحده آمریکا وجود دارد. در سایه سکوت رسمی دربار پادشاهی عربستان، رسانه‌های اجتماعی این کشور اخباری درباره سلامتی پادشاه و آرزوی سلامتی برای او منتشر می‌کنند که نشان می‌دهد سعودی‌ها نگران انتقال قدرت در این کشور هستند.
سرنوشت مبهم انتقال قدرت در عربستان
 در سایه بیماری ملک‌سلمان و اخبار ضد و نقیض در این زمینه سوالات متعددی درباره انتقال قدرت در این کشور و سناریوهای محمدبن‌سلمان برای تصاحب تاج و تخت پدر مطرح می‌شود. آیا جوبایدن در اندیشه کودتا علیه بن‌سلمان است؟ روزهایی که «سلمان بن عبدالعزیز»، پادشاه سعودی در بیمارستان سپری کرده برای طرح پرسش‌های بزرگی درباره آینده حکومت عربستان کافی است؛ به‌ویژه اینکه مقامات سعودی از یکشنبه هفته گذشته اعلام کردند ملک‌سلمان به بیمارستان منتقل شده و برای مدتی در آنجا خواهد ماند هنوز هیچ خبر جدیدی درباره سلامتی او نداده‌اند. این در حالی است که رسانه‌های اجتماعی خبرهای متعددی درباره اوضاع جسمانی ملک‌سلمان و همچنین پشت پرده سکوت مقامات ریاض در این زمینه منتشر می‌کنند.
سکوت در خاندان آل‌سعود
 در سایه سکوت رسمی دربار پادشاهی عربستان، رسانه‌های اجتماعی این کشور اخباری درباره سلامتی پادشاه و آرزوی سلامتی برای او منتشر می‌کنند که نشان می‌دهد سعودی‌ها نگران انتقال قدرت در این کشور هستند. به‌ویژه بعد از چالش‌هایی که محمدبن‌سلمان از زمان تصدی منصب ولیعهدی با کودتای معروف خود علیه پسرعمویش «محمد بن‌نایف»، ولیعهد سابق عربستان در ژوئن 2017 به وجود آورده و آل‌سعود را از هم پاشید. همچنین روابط متشنج محمدبن‌سلمان با دولت آمریکا که بعد از پاسخ منفی عربستان به درخواست «جو بایدن»، رییس‌جمهور ایالات‌متحده مبنی بر افزایش تولید نفت، به اوج خود رسید؛ ازجمله دیگر چالش‌هایی است که اما و اگرهای زیادی درباره نحوه انتقال قدرت در عربستان به وجود می‌آورد. به‌ویژه اینکه دولت‌های مختلف آمریکا همواره نقش بارزی در این زمینه (انتقال قدرت در عربستان) ایفا کرده‌اند. ناظران معتقدند اگر اوضاع در عربستان عادی بود، سلامتی پادشاه این کشور اهمیت چندانی نداشت. پیش از این در حکومت‌های مختلف عربستان پادشاهان در صورت ناتوانی در انجام وظایف‌شان به‌صورت ساختگی در مناصب خود باقی می‌ماندند. در این مدت ولیعهد که معمولا برادر پادشاه بود، اداره امور روزمره کشور را به عهده می‌گرفت و بعد از مرگ پادشاه قدرت به‌آرامی به ولیعهد منتقل می‌شد.
کودتا علیه شاهزادگان سعودی
 درواقع در دوره‌های مختلف حکومت‌های آل‌سعود، ولیعهد با چالش خاصی در میان خاندان سعود مواجه نبود؛ چراکه طبق توافق صورت‌گرفته قدرت بین برادران تقسیم می‌شد و همچنین روابط پایدار با آمریکا تضمینی برای انتقال قدرت در عربستان بود. درحال‌حاضر شرایط بسیار متفاوت شده است؛ به‌طوری‌که از یک‌سو محمدبن‌سلمان با سنت‌شکنی و کودتا علیه شاهزادگان سعودی درصدد رسیدن به تاج و تخت پادشاهی این کشور است و از طرف دیگر، احتمالاتی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه ممکن است بن‌سلمان قبل از مرگ پدرش قصد تصاحب تخت او را داشته باشد. همانطور که اشاره شد برخلاف دوره‌های گذشته، روابط عربستان و آمریکا در مرحله فعلی با تنش‌های زیادی مواجه شده است. به همین دلیل وضعیت جسمانی ملک‌سلمان در دوره فعلی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. تا زمانی که شاه زنده است، حتی اگر درمانده باشد، حمایت مشروعی برای حکومت پسرش فراهم می‌کند که پیامدهای تاثیرگذار آن بر کل خاورمیانه و همچنین بازار جهانی نفت در این دوره ملتهبی که جهان در سایه بحران اوکراین و روسیه از آن عبور می‌کند، دیده می‌شود.
تهدید بزرگ بن‌سلمان
 شاخص‌ها نشان می‌دهد درصورتی‌که پادشاه در روزهای آینده از بیمارستان مرخص نشود، این امکان وجود دارد که محمدبن‌سلمان دست به اقدامات پیشگیرانه‌ای زده و به نام پدرش درصدد انتقال اختیارات پادشاهی به خودش باشد اما در این زمینه اختلافات زیادی در آل‌سعود و میان شاهزادگان وجود دارد، به‌ویژه که آن‌ها ضربات متعددی بعد از کودتای محمدبن‌سلمان برای رسیدن به منصب ولیعهدی متحمل شدند. شمار زیادی از شاهزادگان سعودی هنوز وفادار به محمدبن‌نایف و شاهزاده «احمدبن‌عبدالعزیز» هستند که به دستور بن‌سلمان در بازداشت به‌سر می‌برند و همین مساله تهدید بزرگی برای محمدبن‌سلمان به شمار می‌رود.
موضع خصمانه جوبایدن نسبت‌به آل‌سعود
 به‌طورکلی انتقال قدرت در عربستان با یک دوره بی‌ثباتی سیاسی همراه خواهد بود که این اتفاق در پس‌زمینه بی‌ثباتی جهانی رخ می‌دهد. آن هم در شرایطی که محمدبن‌سلمان در قبال جو بایدن یک موضع خصمانه اتخاذ کرده است. درحال‌حاضر آمریکا سیاست‌های محمدبن‌سلمان به‌ویژه در زمینه امتناع از افزایش تولید نفت و تاکید بر اتحاد ریاض با روسیه در اوپک پلاس را خطر بزرگی برای خود می‌داند. از طرف دیگر، محمدبن‌سلمان به‌شکل قابل‌توجهی درصدد نزدیک شدن به چین است و همین امر آمریکایی‌ها را ملزم به اتخاذ تدابیر مربوطه می‌کند. مطرح شدن بحث تصویب لایحه نوپک در کنگره و احتمال اعمال اقدامات تنبیهی علیه عربستان و سایر کشورهای عضو اوپک در چارچوب همین اقدامات آمریکاست. نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که پایداری روابط آمریکا با محمد بن‌سلمان در دوره گذشته اساسا به روابط گرم وی با «دونالد ترامپ»، رییس‌جمهور سابق ایالات‌متحده برمی‌گشت که طی آن خزانه دلارهای عربستان به روی ترامپ باز شد. اما واقعیت آن است که اساسا محمدبن‌سلمان در محافل اطلاعاتی و وزارت دفاع و امورخارجه آمریکا و همچنین شورای امنیت ملی این کشور محبوبیت چندانی نداشته و همه ترجیح می‌دهند که محمدبن‌نایف در عربستان حکومت کند.
تقویت عادی‌سازی ریاض با رژیم اسرائیل
 بنابراین ممکن است بن‌سلمان خطراتی احساس کرده باشد؛ حتی با وجود پیشنهادات متعدد برای جلب توجه آمریکایی‌ها ازجمله اینکه قصد دارد بعد از رسیدن به پادشاهی رابطه عربستان با رژیم‌صهیونیستی را تقویت کند. با وجود این همچنان چالش‌های خطرناکی در برابر ولیعهد سعودی قرار دارد. به‌ویژه اینکه ممکن است دولت آمریکا از وضعیت ملتهب کنونی عربستان سوءاستفاده کرده و با مخالفان قدرتمند محمدبن‌سلمان کودتایی علیه وی ترتیب دهد؛ مشابه کودتایی که دونالد ترامپ همراه بن‌سلمان علیه محمد‌بن‌نایف به راه انداخت.