بزرگنمايي:

پیام ویژه - دنیای اقتصاد /در پی جنگ اوکراین، جمعیت دچار به فقر غذا در جهان، از 440میلیون نفر به یک میلیارد و 600 میلیون نفر افزایش پیدا کرد
سارا بنی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌صدر/ هفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه اکونومیست سر مقاله این هفته خود را به بررسی خطرات ناشی از تنش اوکراین و روسیه بر زنجیره غذایی جهان اختصاص داده است. این نشریه با اشاره به افزایش 4 برابری افرادی که نمی‌توانند از دسترسی به غذای کافی اطمینان داشته باشند، می‌گوید عملیات روسیه در اوکراین علاوه‌بر تلفاتی که جنگ به همراه دارد زندگی مردم را نابود خواهد کرد، چراکه درحال ضربه‌زدن به سیستم غذایی جهان است که بر اثر عواملی چون همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری کرونا، تغییرات آب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وهوایی و شوک انرژی از پیش تضعیف شده است. صادرات غلات و دانه‌های روغنی اوکراین تا حد زیادی متوقف شده و صادرات روسیه نیز در معرض خطر است. این دو کشور در مجموع تامین‌کننده حدود 12‌درصد کالری مورد معامله در جهان هستند. قیمت‌های گندم که از ابتدای سال‌جاری 53‌درصد افزایش داشته است، روز 16‌ماه مه پس از اینکه هند اعلام کرد صادرات را به علت موج گرما متوقف خواهد کرد، دوباره 6‌درصد افزایش یافت.
ایده بحران افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زندگی که این روزها تا حد زیادی پذیرفته شده، هنوز عمق آنچه ممکن است اتفاق بیفتد را نشان نمی‌دهد. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، روز 18 می‌ هشدار داد که شبح کمبود غذایی در ‌ماه‌های آینده، جهان را تهدید می‌کند و می‌تواند برای سال‌ها ادامه داشته باشد. افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ کالاهای اساسی تعداد افرادی که نمی‌توانند از دسترسی به غذای کافی اطمینان داشته باشند را از 440‌میلیون نفر به یک‌میلیارد و 600‌میلیون نفر رسانده است. حدود 250‌میلیون نفر در جهان در آستانه گرسنگی شدید قرار دارند. اگر همان‌طور که انتظار می‌رود جنگ ادامه پیدا کند و عرضه از سوی روسیه و اوکراین محدود باشد، صدها‌میلیون نفر دیگر ممکن است به فقر دچار شوند. ناآرامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سیاسی نیز گسترش خواهد یافت، کودکان رشد مناسبی نخواهند داشت و مردم دچار قحطی خواهند شد. پوتین نباید از غذا به‌عنوان سلاح استفاده کند. ایجاد کمبود از پیامدهای غیرقابل اجتناب جنگ نیست و رهبران جهان باید به گرسنگی به‌عنوان یک مشکل که به‌سرعت نیازمند راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حلی جهانی است، نگاه کنند. روسیه و اوکراین عرضه‌کننده 28‌درصد گندم، 29‌درصد جو، 15‌درصد ذرت و 75‌درصد روغن آفتابگران جهان هستند. این دو کشور تامین‌کننده نیمی از غلات وارداتی دو کشور لبنان و تونس هستند و لیبی و مصر نیز دوسوم غلات موردنیاز خود را از این کشورها وارد می‌کنند. صادرات غذای اوکراین کالری موردنیاز 400‌میلیون نفر از مردم جهان را تامین می‌کند، اما جنگ این روند تامین غذا را مختل کرده است، چراکه اوکراین برای جلوگیری از حمله، آب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود را مین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری کرده و روسیه نیز بندر اودسا را محاصره کرده است. حتی قبل از شروع تنش در اوکراین نیز برنامه جهانی غذا هشدار داده بود که 2022 سال ‌وحشتناکی خواهد بود. چین، بزرگ‌ترین تولیدکننده گندم جهان، گفته است به علت تاخیر در کاشت سال‌گذشته، محصول امسال ممکن است بسیار بد باشد. در حال‌حاضر علاوه‌بر گرمای شدید در هند دومین تولیدکننده بزرگ جهان، کمبود بارندگی محصول دیگر مناطق حاصلخیز، از کمربند گندم آمریکا گرفته تا منطقه بُس در فرانسه را نیز تهدید می‌کند. شاخ آفریقا با بدترین خشکسالی در چهل سال‌گذشته خود روبه‌رو شده است. به عصر تغییرات اقلیمی سلام کنید.
این مساله تاثیر دردناکی بر فقرا خواهد داشت. خانوارها در اقتصادهای نوظهور حدود 25‌درصد درآمد خود را برای غذا هزینه می‌کنند؛ این سهم در آفریقای زیر صحرا 40‌درصد است. در مصر، نان 30‌درصد از کالری موردنیاز مردم را تامین می‌کند. در بسیاری از کشورهای واردکننده، دولت‌ها قادر به پرداخت یارانه برای افزایش کمک به فقرا نیستند؛ بالاخص در حالتی که واردکننده انرژی باشند که آن‌هم بازار آشفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای دارد. این بحران می‌تواند شدیدتر شود. اوکراین بیشتر محصول تابستان گذشته خود را قبل از جنگ صادر کرده بود. روسیه با وجود افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و ریسک برای کشتی‌ها همچنان در حال فروش غلات است، با این‌وجود سیلوهای اوکراین که در جنگ آسیب ندیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند پر از ذرت و جو هستند؛ به همین خاطر کشاورزان جایی برای انبار‌کردن محصول آینده خود که اواخر‌ماه ژوئن آغاز می‌شود نخواهند داشت. از سوی دیگر آنها سوخت و نیروی کار کافی نیز برای کاشت محصول بعدی ندارند. روسیه نیز ممکن است برای تامین دانه و آفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که معمولا از اتحادیه اروپا خریداری می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کرده است دچار مشکل شود. با وجود افزایش قیمت‌های غلات، کمبود ممکن است از سوی کشاورزان دیگر نقاط جهان جبران نشود. یک دلیل این است که قیمت‌ها در نوسان هستند، ولی بدتر اینکه به دلیل افزایش قیمت‌های انرژی و کود، حاشیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سود در حال کاهش است. این‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اصلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کشاورزان هستند و بازار هر دوی این کالاها توسط تحریم‌ها و تقلا برای گاز طبیعی مختل شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. در صورتی‌که کشاورزان با کمبود کود مواجه شوند، محصول جهانی در زمانی اشتباه با کاهش مواجه خواهد شد. عکس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌العمل سیاستمداران نگران نیز می‌تواند شرایط را بدتر کند. از زمان شروع تنش، 23 کشور، از قزاقستان گرفته تا کویت، محدودیت‌های شدیدی بر صادرات غذا اعمال کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. بیش از یک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پنجم صادرات کود جهان نیز محدود شده است. اگر تجارت متوقف شود، قحطی اتفاق خواهد افتاد.
صحنه برای بازی سرزنش آماده است؛ غرب پوتین را برای حمله به اوکراین محکوم می‌کند و روسیه هم از تحریم‌های غرب انتقاد می‌کند. در حقیقت این اختلال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها عمدتا ناشی از تنش میان روسیه و اوکراین هستند و برخی از تحریم‌ها به آنها دامن زده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. این بحث می‌تواند به‌راحتی بهانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای برای بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عملی باشد. در همین حال هم بسیاری از مردم به گرسنگی دچار می‌شوند و برخی نیز جان خود را از دست می‌دهند. در عوض کشورها باید باهم همکاری کنند و این همکاری با بازگذاشتن بازارها شروع می‌شود. این هفته اندونزی که تامین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده 60‌درصد از روغن پالم جهان است، ممنوعیتی که بر صادرات اعمال کرده بود را برداشت. اروپا باید به اوکراین کمک کند غلات خود را از طریق راه‌آهن و جاده به بنادر رومانی و بالتیک برساند؛ گرچه حتی خوشبینانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌گوید که تنها 20‌درصد از محصول می‌تواند از این راه خارج شود. کشورهای واردکننده هم به حمایت نیاز دارند تا صورتحساب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هنگفت آنها را از پا درنیاورد. عرضه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اضطراری غلات تنها باید به سمت کشورهای بسیار فقیر برود. برای کشورهای دیگر نیز تامین‌مالی واردات با شرایط مطلوب، به دلارهای کمکی اجازه می‌دهد تا به سمت کشورهای بیشتری بروند. بخشش بدهی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نیز می‌تواند به آزادسازی منابع حیاتی کمک کند. امکان جایگزین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی نیز وجود دارد. حدود 10‌درصد غلات جهان در تولید سوخت‌های زیستی مورد‌استفاده قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرند و 18‌درصد روغن‌های نباتی نیز به تولید بیودیزل اختصاص پیدا می‌کنند. فنلاند و کرواسی قوانین استفاده از سوخت‌های تولید شده از محصولات کشاورزی به‌جای بنزین را تعدیل کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. بقیه کشورها نیز باید همین روند را دنبال کنند. مقدار بسیار زیادی غلات نیز در تامین غذای حیوانات مورد‌استفاده قرار می‌گیرند. طبق آمارهای فائو، 13‌درصد غذای خشک گاوها را غلات تشکیل می‌دهد. در 2021 چین برای تامین غذای خوک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها 28‌میلیون تن ذرت وارد کرده است که از صادرات یک‌سال اوکراین بیشتر است. با شکستن محاصره دریای سیاه امداد فوری حاصل خواهد شد. حدود 25‌میلیون تن ذرت و گندم که معادل یک‌سال مصرف تمامی اقتصادهای کمتر توسعه‌یافته جهان است، در اوکراین محبوس شده است. برای این منظور موافقت سه کشور نیاز است؛ روسیه باید به اوکراین اجازه کشتیرانی بدهد؛ اوکراین باید مین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که برای جلوگیری از نزدیک‌شدن روسیه به اودسا کار گذاشته را پاکسازی کند و ترکیه نیز باید به اسکورت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دریایی اجازه دهد از تنگه بسفر عبور کنند. این کار آسان نخواهد بود. روسیه درگیر جنگ است و در تلاش است اقتصاد اوکراین را تحت‌فشار قرار دهد. اوکراین نیز تمایلی به پاکسازی مین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ندارد. متقاعد‌کردن این کشورها وظیفه کشورهایی از جمله چین و هند است که خارج از جنگ هستند. کاروان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ممکن است به اسکورت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مسلح که موردتایید ائتلافی گسترده هستند نیاز داشته باشند. تامین غذای این جهان شکننده، وظیفه همه است.