بزرگنمايي:

پیام ویژه - ایسنا / تراشه‌های نیمه‌رسانا، از جمله قطعات مهم و گلوگاهی در صنعت خودرو هستند کـه میزان توان ساخت داخل آن‌ها ناچیز و تأمین آن‌ها وابستگی بسیاری بـه واردات دارد. از سال گذشته وقوع بحران در تولید ایـن تراشه‌ها در سطح جهانی بـه صنعت خودروسازی ما نیـز سـرایت کـرد و زمینه‌ساز تشدید محدودیت‌های خودروسازان شد. موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در گزارشی، تحولات، بحران‌ها و راهکارهای صنعت تراشه‌های خودرو را مورد بررسی قرار داده است.
پس از شیوع ویروس کرونا، جهان با مشکل کمبود تراشه‌ها که نقشی مهم در صنایع خودروسازی، گوشی‌های موبایل و هر وسیله‌ای که به نوعی با قطعات الکترونیکی سروکار دارد، روبرو شد. در سال 2022 این مشکل وخامت پیدا کرد و تبدیل به یک بحران در سطح جهانی شد؛ به گونه‌ای که نه‌تنها خودروسازان داخلی بلکه خودروسازان بزرگ دنیا نیز از این حیث دچار مشکلات فراوان شدند و امر تولید با اختلال مواجه شد. ضمن اینکه تعداد بسیاری از خودروها به سبب نبود همین قطعات حیاتی ناقص ماندند. 
انــواع تراشه‌های نیمه‌رسانا (ریزپردازنده‌های نیمه‌هادی) قطعــاتی با اهمیت فراوان هسـتند کـه طی مدت شیوع ویروس کرونا و از سـال گذشـته، تولیـد آن‌ها با بحران مواجه و تبدیل به گلوگاهــی بزرگ در صنعــت خــودرو ایران و البته خودروسازان و سایر صنایع بزرگ جهان شد. سـاخت داخـل این قطعات محدود و تامین آن‌هـا وابسـتگی به شدت بالایی بـه واردات دارد و همین موضوع سبب شد که کمبود این تراشه‌ها در دنیا مضاف بر موضوع تامین آن‌ها در ایران بواسطه تحریم‌ها شود و صنعت خودروسازی کشور را با مشکلات بسیار مواجه و زمینه‌ساز تولید خودروهای ناقص شود.
بحران تراشه‌های خودرو در سطح جهان
بر اساس پژوهش موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، صنعــت خــودرو بــا ســهم حــدود 5.11 درصــدی (تقاضــای 50 میلیــارد دلاری) پــس از رایانه‌ها و ارتباطــات، بیشـترین میـزان تقاضـا بـرای تراشه‌ها را در اختیـار دارد. پیش‌بینی می‌شود کـه میـزان تقاضـای ایـن صنعـت بـرای تراشه‌ها تـا سـال 2030 بـه بیـش از دوبرابر (فراتـر از 100 میلیـارد دلار) افزایـش پیدا کند.
پیامدهــای دوران کرونــا همچــون تعطیلــی مشــاغل، دورکاری و آمــوزش از راه دور ســبب افزایــش تقاضــا بـرای طیـف گسترده‌ای از لـوازم و تجهیـزات الکترونیکـی شـد؛ بنابراین، تولیدکننـدگان تراشـه از اوایـل سـال 2020 تمرکـز بیشـتری بـرای پوشـش تقاضـا در ایـن بخـش از بـازار داشـتند و همیـن امـر نیـز زمینه‌ساز کمبـود تراشه‌های مخصـوص خـودرو و کاهـش تولیـد کارخانه‌های بزرگ خودروسـازی دنیا شد. به نظر می‌رسد کمبــود تراشه‌های نیمه‌رسانا باتوجه‌ به دشواری‌های تغییــر خطــوط تولیــدی از تراشه‌های لــوازم و تجهیــزات الکترونیکــی بــه تراشه‌های خــودرو، در سال‌های 2022 و تــا حــدی 2023 تداوم داشــته باشــد.
با توجه به اینکه قطعات الکترونیکی حدود 40 درصد از ارزش خودرو به حساب می آیند، اواسط سال گذشته، امیدها برای تولید بیشتر خودرو و پایین رفتن قیمت‌ها با طولانی شدن کمبود تراشه نیمه رسانا و ناچار شدن خودروسازان به کاهش تولید، رنگ باخت؛ به گونه‌ای که شرکت جنرال موتورز اعلام کرد از 15 کارخانه خودروسازی خود در آمریکای شمالی، تولید هشت کارخانه را به دلیل کمبود قطعات متوقف خواهد کرد. فورد نیز اعلام کرد تولید پیکاپ در دو کارخانه را متوقف کرده و شیفت‌های کاری را کاهش می‌دهد. تصمیم این دو خودروساز بزرگ آمریکایی برای کاهش تولید پس از تصمیمات مشابه شرکت‌های نیسان، فولکس واگن، تویوتا، مزدا و سوبارو و... به دلیل کمبود قطعات مهمی که برای عملکرد سیستم‌های رایانه‌ای در خودرو ضروری هستند، اتخاذ شد. این در حالیست که چالش کمبود نیمه‌هادی تا تاکنون نیز ادامه داشته است.
اخیرا مدیرعامل خودروساز مرسدس بنز آلمان اعلام کرده است: کمبود جهانی تراشه‌های نیمه هادی در طول سال جاری و تا سال 2023 ادامه خواهد داشت. وضعیت نیمه هادی‌ها در طول سال جاری و سال آینده چالشی برای صنعت خواهد بود و وجود نوسانات بازار، همچنان حجم سفارشات معوق بسیاری وجود دارد.
بحران تراشه در صنعت خودروسازی ایران
عدم توسعه صنعت قطعه‌سازی کشور متناسب بـا خودروسازی در طول سـال‌های گذشـته، موجـب ضعـف تـوان طراحـی و فناورانـه برخـی قطعـات و نتیجتاً تشـدید وابسـتگی وارداتـی در تأمین قطعـات و مجموعه‌ها بــه خارج از کشــور شــده اســت. تامین اقلامی نظیــر تراشه‌های نیمه‌رسانا کــه در تولیــد سیستم‌های برقــی خودروهــا کاربــرد دارنــد، بــه دلیــل بحــران اخیــر در ســطح جهانــی بــا چالش‌های بیشــتر مواجـه شـده اسـت.
افزایـش تقاضـای نیمه‌رساناها در اثـر تولیـد خودروهـای الکتریکـی از یـک سو و نیاز خودروهـای الکتریکـی بـه تراشه‌های نیمه‌رسانای متفــاوت از خودروهــای بنزینــی، صنعــت خودروســازی ایــران را از دو جهــت متضــرر کرده است؛ در وهله اول، افزایـش تقاضـا موجـب کمبـود تراشه‌های نیمه‌رسانا در بـازار جهانـی شـده کـه بـر تامین تراشـه بـرای تولیـد داخـل از محـل واردات نیز اثرگـذار اسـت. همچنینی بـا تغییـر الگـوی تولیـد تراشه‌ها بـرای اسـتفاده در خودروهـای جدیـد، کمبـود تراشه‌های خودروهـای بنزینـی محدودیت‌های بیشـتری را بـر خودروسازان ایران ایجـاد کرده و می‌کند.
ســابقه تولیــد تراشــه در کشــور بــه تأسیس شــرکت صنایــع قطعــات الکترونیــک ایــران (صاایــران) عمدتاً باهدف حمایــت از مجموعـه دفاعــی کشــور و یک شـرکت دانش‌بنیان به جهت طراحـی و تولیـد تراشه‌های تجهیزات ارتباطی، فنـاوری اطلاعات و ارتباطـات بر می‌گردد. با وجــود همـه تلاش‌های صورت‌گرفته، هنـوز جایگاه قابـل قبولـی در میـان بازیگـران اصلـی ایـن صنعـت حاصـل نشـده و به‌منظور تجاری‌سازی فنـاوری و تولیـد در مقیـاس انبوه نیاز بـه پیشرفت بیشـتری اسـت. همچنیـن جهـت همپایــی بــا کشــورهای پیشــرو در ایــن حــوزه، نیــاز بــه برنامه‌ریزی و سیاســتگذاری ویــژه‌ای است.
بر این اساس، توانمندســازی قطعه‌سازان بــا طراحــی IPI بــرای قطعــات خــودرو در جهــت مدیریــت واردات (حمایــت از تولیــد داخــل)، ارتقای قابلیت‌های فناورانه (تقویت همکاری‌های فناورانه) و راهکارهای مرتبط با سیاست تجاری کشور از جمله راهکارهای کاربردی در این زمینه پیشنهاد می‌شود.