پیام ویژه - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
“علی‌اکبر ناطق‌نوری”، “اسحاق جهانگیری”، “علی‌اکبر صالحی” و “بیژن نامدار‌زنگنه” در همایش “توسعه و تدبیر” که به مناسبت چهارمین سالگرد “اکبر ترکان” برگزار شد، ضمن بررسی تاثیر تورم بر اقتصاد و زندگی مردم و با تاکید بر درس گرفتن از اشتباهات گذشته، نسبت به آینده ایران ابراز امیدواری کردند
سالن قلم کتابخانه ملی ایران شاهد مراسمی پر از احترام و یادآوری از فردی بود که نامش به عنوان یک مدیر بی‌بدیل در تاریخ معاصر کشور ثبت شده است. در همایش «توسعه و تدبیر» به مناسبت چهارمین سالگرد درگذشت مرحوم مهندس اکبر ترکان جمعی از مقامات، شخصیت‌های سیاسی و اجرایی از جمله علی‌اکبر ناطق‌نوری، اسحاق جهانگیری، مهدی کرباسیان، علی‌اکبر صالحی، محسن هاشمی‌رفسنجانی، علینقی مشایخی، سیدمحمد غرضی، محمد فاضلی، فاطمه هاشمی‌رفسنجانی، پیروز حناچی، بیژن زنگنه، محمد عطریان‌فر و فرزانه ترکان حضور داشتند همچنین با حضور خانواده و دوستان نزدیک او، فضایی سرشار از خاطرات و ارادت به این شخصیت برجسته را در بر گرفت. در سالگرد درگذشت اکبر ترکان، نه فقط یاد یک مدیر صریح و عمل‌گرا گرامی داشته شد بلکه تصویری روشن از فراز و فرودهای توسعه در ایران به نمایش درآمد؛ از روزگاری که عقلانیت و تکنوکراسی در مدیریت کشور دست بالا را داشتند تا اکنون که اقتصاد کشور در بحران‌های چندلایه فرورفته و تورم، فقر و ناامیدی سایه سنگینی بر جامعه انداخته‌اند.
ترکان در دولت‌های سازندگی و تدبیر و امید، سمبل مدیریتی عقل‌گرا و اجرایی بود. الگویی که امروز تکنوکرات‌های باقی‌مانده به بازگشت آن روزها چشم دوخته‌اند. مدیریت توسعه‌گرا در ایران زمانی با شخصیت‌هایی چون ترکان، هاشمی، خاتمی و تکنوکرات‌هایی چون زنگنه و جهانگیری معنا پیدا می‌کرد؛ کسانی که کشور را در میانه جنگ، تحریم و بحران هم از مسیر عقلانیت خارج نکردند.
عبور از فامیل بازی
مراسم یادبود ترکان بهانه‌ای بود برای یادآوری ارزش‌هایی که در دوران‌های سخت، توسعه را ممکن کرده بودند: شایسته‌سالاری، جسارت، صداقت و تعهد به منافع عمومی. این سخنان تنها یک مراسم یادبود نبودند بلکه نوعی بازنگری در حافظه تاریخی توسعه‌گرای ایران بود؛ فرصتی برای بازاندیشی در مورد اینکه چگونه نگاه‌های عاقلانه به توسعه کنار گذاشته شدند. علی‌اکبر ناطق‌نوری در این همایش گفت: ترکان معطل کسی نمی‌شد. او مدیری تصمیم‌گیر و شجاع بود و این معلول صراحت و سلامت او بود. وقتی مدیری شجاع و سالم باشد، نمی‌ترسد. کارش را می‌کند ولو اینکه متهمش کنند. او هیچ تعلقی به هیچ سمتی نداشت و اگر با دیگران به مشکلی برمی‌خورد، اصراری بر ماندن در آنجا نداشت. ناطق‌نوری تاکید کرد: ترکان خطی و جناحی برخورد نمی‌کرد. شایسته‌پرور بود و نه سفله‌پرور. رابطه‌بازی و جریان‌بازی و فامیل‌بازی در ترکان معنا نداشت. آنچه که معنا داشت، شایستگی و میدان دادن به زیرمجموعه‌اش بود. او نیرو پرورش می‌داد و از رشد زیردستانش استقبال می‌کرد. اگر در جامعه این نوع مدیران را داشتیم، شایسته‌سالاری مطرح بود نه فامیل‌بازی، باندبازی و جناج‌بازی و سفلهپروری کشور آباد می‌شد. هر جا ترکان بود، آنجا را آباد می‌کرد.
استفاده از فرصت‌های پیش‌رو
همچنین اسحاق جهانگیری در مراسم بزرگداشت چهارمین سال درگذشت اکبر ترکان ضمن گرامی داشت یاد او خاطرنشان کرد: مساله مهمی که در نظام برنامه‌ریزی و اجرای کشور و در عرصه سیاست‌ورزی و فعالیت‌های مدنی مغفول مانده، مساله انباشت تجربه است. انباشت تجربه یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های یک ملت است. شناخت نقادانه از رویکردها، راهبردها و سازوکارهایی که در گذشته وجود داشته، انباشت تجربه مهم است. یعنی اینکه بدانیم در چه شرایط زمانی با چه فهمی چه کار و با چه مقدوراتی چه کارهایی انجام دادیم. سرنوشت آن کارها با آثارشان برای ملت چه بوده است؟ آیا آن کارها استمرار پیدا کرد؟ متوقف شد یا برعکس و برخلاف آن جهت‌ها، جهت‌های دیگری در پیش گرفته شد.
معاون رئیس جمهور پیشین گفت: ما باید به درستی بدانیم که در چنین مقطعی در کجای توسعه ملی ایران قرار گرفته‌ایم. با چه مسائل و مشکلاتی روبه‌رو هستیم. چه کنیم که تورمی که 40 سال متوسط حدود 20 درصد بود، شش هفت سال است، جهش کرده به 40 درصد، جمع وسیعی از مردم ایران را به دامنه فقر کشانده چه کنیم مهار شود؟ چه کنیم که فقر در جامعه ما کاهش پیدا کند؟ چه کنیم که قدرت خرید مردم افزایش پیدا کند؟ وضع معیشت و رفاه مردم متناسب با شأن و جایگاه مردم ایران شود. چه کنیم که ناترازی‌هایی که امروز اقتصاد ایران را از هر طرف مورد تهاجم قرار داده است از بین برود؟ وی با تاکید بر ضرورت بررسی و حل جدی دو ناترازی که به نقطه فوق بحرانی رسیده، شامل ناترازی در انرژی و ناترازی در بودجه اضافه کرد: امروز در وضعیتی هستیم که بودجه کشور هر سال با کسری بودجه پمپاژ نقدینگی افزایش تورم یک شرایط خاصی ایجاد کرده است. باید جلوی فرسایش منابع طبیعی و مادی و توسعه زوال انسانی و سرمایه اجتماعی کشور را بگیریم.
وی با خاطراتی از تلاش‌ها و زحمات ترکان و اقداماتی که در حوزه‌های اجرا و سیاستگذاری در کشور انجام داده، ادامه داد: بخشی از مدیران کشور بعد از یک مقطعی به این جمع‌بندی رسیدند که حداقل بعد از جنگ باید خیز بلندی برای توسعه صنعتی به اقتصادی ایران بردارند. این روزها شعار می‌دهند به اسم انقلابی‌گری که تولید داخلی کنیم و شما همه‌اش به خارج نگاه می‌کنید. اینها حداقلی از برداشت از مفهوم تولید داخلی و مفهوم نگاه به خارج ندارند.
وی افزود: در سال 82 گفته شد، ما می‌توانیم 20 سال دیگر در افق 1404 در منطقه قدرت اول منطقه شود. در 1384 ما دو رقیب اصلی در این منطقه داشتیم، ترکیه و عربستان. تولید ناخالص داخلی ما با ترکیه و عربستان مشابه بود. من زجر کشیدم، خجالت کشیدم وقتی که رئیس جمهور آمریکا در عربستان سعودی، وقتی خواست ایران را تعریف کند، تعریف غلطی کرد که ایران آب و برق ندارد. مدیریت ایران این است. ما قرار نبود حتی دشمنمان اینقدر ظالمانه بتوانند درباره ما قضاوت کنند. ما می‌توانستیم امروز قدرت اول منطقه باشیم. تحریم‌ها نگذاشت. در داخل کشور هم عده‌ای با شعار نگذاشتند وگرنه چهره‌هایی که ما داشتیم، می‌توانستند این خواسته را محقق کنند.
معاون رئیس جمهور پیشین با تاکید بر اینکه ما باید بتوانیم از شرایط سخت حتی بحرانی، فرصت‌های خوب برای توسعه کشور ایجاد کنیم، گفت: این مدیران از جنگ فرصت درست کردند و باید تلاش کنیم برای مردم و به نسل جوان با کارهای بزرگ توسعه‌ای امیدآفرینی کنیم تا نسبت به آینده کشورشان امیدوار شوند. من به آینده ایران خیلی امیدوارم، می‌دانم ایران اکنون در شرایط خیلی سختی است اما می‌دانم ایران استعداد زیادی دارد. فقط یکی از استعدادهای ایران این است که ایران حدود 90 میلیون تعداد فارغ التحصیل مهندس دارد که به اندازه تعداد فارغ‌التحصیل آمریکایی‌هاست.
اشتباهات زیادی داشتیم
در ادامه بیژن زنگنه، وزیر پیشین نفت گفت: نمی‌خواهم تلخ صحبت کنم و به این دلیل هم این روزها اصلا صحبت نمی‌کنم، چون وقتی که صحبت می‌کنم همه تلخی را می‌کشم و بالا می‌آید. مدیریت ها را ببینید که چه کسانی مدیر بودند! ما اشتباه زیاد کردیم اما اشتباهاتی که چاره‌ای نداشتیم و آن را فهمیدیم و گفتیم، اشتباه کردیم و اصلاحش کردیم. وی اضافه کرد: تمام تندروی‌هایی که اول انقلاب بود با روی کار آمدن سال 67 آقای هاشمی کنار گذاشته شد و ما مسیر سازندگی و توسعه بی‌نظیر را برای کشور شروع کردیم که با آمدن آقای خاتمی به اوجش رسید. دیدگاه‌های غلط بود اما دیدگاه‌های درست هم بود. اما دیدگاه‌های درست، وجه غالب را در کشور داشت و جلو می‌رفت. زنگنه با بیان اینکه سال 81 امیر قطر به او گفته بود، من به شما در پارس جنوبی غبطه می‌خورم، گفت: ما در چنین وضعیتی بودیم. سند چشم‌انداز در واقع این بود که ما جسارت کردیم که آرزوهای نسل خودمان را در قالب سند چشم‌انداز بنویسیم و بگوییم ما می‌خواهیم کشور اول منطقه از نظر اقتصادی، علمی و فناوری باشیم. نگفتیم سیاسی و فرهنگی چون بلافاصله می‌گفتند همین الان هم اول هستیم. چیزهایی را گفتیم که شاخص داشت که نمی‌توانستند آن را دستکاری کنند. هر کاری می‌کردیم، شاخص داشت اما از سال 1384 سند به کلی کنار گذاشته شد و اصلا نگاه نشد. وی افزود: معلوم است که ما نباید همه چیز را به دشمن بدهیم. شیطان انسان را گمراه می‌کند اما خدا بهانه‌ها و غفلت‌ها را نمی‌پذیرد. ما هر اشتباهی می‌کنیم نباید به عامل خارجی نسبت بدهیم. عوامل درونی خودمان را باید ببینیم و اصلاح کنیم. دشمن هم می‌خواهد با ما دشمنی کند. اصلا هم قرار نیست دوستی کند اما اگر ما درست عمل کنیم، می‌توانیم انسان‌های خوبی باشیم و جامعه خوبی درست کنیم. آقای ترکان از نسلی بود که همه تعلقاتش برای عزت ایران و انسان میهن‌پرستی بود. به صراحت می‌گویم، میهن‌پرست بود. ما بدون اینکه یک ریال پول داشته باشیم با قرض عسلویه را ساختیم. عسلویه را عشق ساخت. اما این عشق‌ها کم شده‌اند. عاشق‌ها باید ایران را بسازند. همه ما می‌رویم اما مهم این است که این راه عاشقانه زیستن و عاشقانه خدمت کردن و عاقلانه زیستن بماند.
وی با تاکید بر اینکه ترکان عشق به ایران و سربلندی ایران را داشت و ما اکنون این عشق‌ها را کم داریم، خاطرنشان کرد: اوایل انقلاب به خیلی‌ها می‌گفتند بیا فلان کار رو بپذیر، می‌گفتن نمی‌توانم اما اکنون یک نفر نیست که به او بگویند، کاری را سه یا چهار رده بالاتر بپذیر و نپذیرد. حتی بالاتر از توانش باشد. به همین دلیل می‌بینیم، مدیرکل‌ها وزیر می‌شوند. زنگنه با بیان اینکه ترکان، مدیری منصف بود یعنی اگر اشتباهی می‌کرد، می‌گفت اشتباه کردیم، ادامه داد: ما اکنون خیلی این موضوع را لازم داریم و من بارها گفته‌ام، جاهایی اشتباه کردیم. بد نیست. اگر آدم اشتباه کرده، بگوید تا دیگران آن اشتباه را تکرار نکنند. من خیلی متاسفم که این رفیق عزیز قبل از من فوت شد و همینطور حسین کاظم‌پور و من احساس می‌کنم، چیزی از وجودم کم شده. ما مثل سیمرغیم درست است، ضعیف می‌شویم اما سیمرغ هیچ وقت نمی‌میرد تا ایران هست، سیمرغ هم هست. سیمرغ نماد ماندگاری ایران، نماد خردورزان گوشه‌گیر و کنار گذاشته شده که دلشان برای ایران می‌تپد و از همه وجودشان برای ایران می‌زنند. ما مثل سیمرغیم و باید بمانیم و ایران هم ماندنی است.
بازار
![]()
تصور مدیریتی
علی‌اکبر صالحی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی نیز با بیان اینکه ترکان مردی از تبار عقلانیت در میدان عمل بود، اظهار کرد: شریف‌ترین مخلوق خدا عقل است و اگر بتوانیم عقل را درست به کار ببریم هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شود اما متاسفانه ما با ناترازی‌های زیادی مواجه هستیم و در این میان باید به ناترازی در عقل هم توجه کنیم.
اکنون در اروپا احزابی مختلفی داریم که وقتی که به قدرت می‌رسند، همه چیز را می‌دانند و تکلیف مردم نسبت به احزاب روشن است اما وقتی ما انقلاب کردیم، نمی‌دانستیم واقعا دنبال چه هستیم. بنابراین اگر اتفاقاتی می‌افتد و این نواقص و بعضی مشکلات پیش می‌آید از منظر جامعه‌شناسی چندان بی‌دلیل نیست. به این دلیل که ما اکنون دوران بالندگی بعد از انقلاب و برانگیختگی را داریم طی می‌کنیم. مسیری طی می‌شود تا به بلوغ برسیم. 45 سال از این انقلاب گذشته ممکن است در مدیریتمان قصور داشته باشیم اما هدف و جهت ما درست بوده و جهت ما اعتلای کشور بوده و بهتر کردن معیشت مردم بوده است. چرا نشد؟ چون ما اشتباهاتی کردیم و آن اشتباهات هم عمدی نبوده و سهوی بوده و برآمده از عواطف و احساسات بوده است.
وی گفت: ملت ما یک تاریخ 3000 ساله مکتوب دارد و تاریخ شفاهی‌اش به چند هزار سال می‌رسد 45 سال در تاریخ یک ملتی که تاریخ مکتوبش 3000 ساله است مثل یک پاراگراف در یک کتاب تاریخ است. باید صبر کنیم. جهت و اهدافمان درست بود و ابراز نگرانی و امیدهایی که می‌شود و تحلیل‌ها و استدلال‌های دلسوزان نظام، نشان از یک فهم و استنباط و درک از تحولات اجتماعی و سیاسی دارد. وقتی می‌گوییم ما اشتباه کردیم، نکته مثبت انقلاب است و امیدوارم این نقطه مثبت همچنان پابرجا بماند تا از اشتباهاتمان درس بگیریم.
همه زندگی را الک کردند
در ابتدای این مراسم، رضا مسرور، دبیر شورای عالی مناطق آزاد و یکی از برگزارکنندگان این مراسم، توصیف کرد و پیشنهاد داد که مدل مدیریتی او به عنوان الگویی مفهومی در نظام انتصاب مدیران کشور مورد استفاده قرار گیرد. او تأکید کرد که ویژگی‌هایی چون تصمیم‌گیری مؤثر، صداقت، شجاعت و دقت در اجرا، خصیصه‌هایی‌اند که نباید در نظام اجرایی کشور به حاشیه رانده شوند. همچنین محمد فاضلی، جامعه‌شناس شناخته شده هم ضمن اشاره به مفهوم تکنوکراسی در اقتصاد سیاسی و نقش پررنگ تکنوکرات‌ها در توسعه کره جنوبی و ایران در دهه 1340 به تشریح خصوصیات تکنوکرات‌ها پرداخت.
در پایان فرزانه ترکان، خواهر اکبر ترکان نیز ضمن تشریح ویژگی‌های اخلاقی و تلاش‌های او برای پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای کشور از برخی اقداماتی که در دولت احمدی‌نژاد نسبت به برادرش شده بود، انتقاد کرد. وی ادامه داد: ترکان خردمند و فکور بود، ترکان پاکدست بود، پس از ریاست جمهوری خاتمی بسیار او را اذیت کردند و همه معاملات نفتی را زیر ذره‌بین قرار دادند و خارج از احترام با او صحبت می‌کردند. همه دوره زندگی برادرم را در دوران احمدی‌نژاد الک کردند و فقط 12 سکه اهدایی به قهرمانان را خلاف دانستند و از حقوق بازنشستگی او کم کردند. او یادآور شد: در افتتاح پروژه‌ها به وزرای قبلی زنگ می‌زد و منیت را در خود کشته بود با تمام دولت‌ها کار می‌کرد و به مردم خدمت می‌کرد. ترکان هیچ گاه خود را از خدمت دریغ نکرد حتی در دوران احمدی‌نژاد هم معاون دولت نفت بود و سال 88 به دلیل افشاگری او در رابطه با دروغ بودن آمار و ارقام، حکم بازنشستگی او را صادر کردند. اکبر ترکان روزهای اخیر شب تا صبح از درد بیدار بود اما 6 صبح به سمت دفتر حرکت می‌کرد. او علاقه‌ای نداشت اسمش روی پروژه یا خیابانی باشد اما دوست داشت، فرهنگ مدیریت او پایدار باشد.