چاپ

پیام ویژه - هم میهن / «سرنوشت مذاکرات وتکرار یک پیش‌بینی» عنوان یادداشت روز در روزنامه هم میهن است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
در هفته‌های اخیر و پس از دور سوم گفت‌وگوها شاهد سخنان ضدونقیضی از سوی مسئولان آمریکایی هستیم که به قول معروف یکی به نعل می‌زنند و یکی به میخ. نمی‌دانیم این یک بازی طراحی‌شده از پیش است یا ناشی از اختلافات داخلی مقامات آمریکایی یا شیوه‌ای است برای کسب امتیاز؟
ولی تقریباً روشن است که کلیات موضع ایران از ابتدا روشن بوده و طبعاً در مذاکرات هم تکرار شده و اگر طرف آمریکایی نمی‌پسندید، از همان اول می‌توانست میز مذاکره را ترک کند.
بازار
برای فهم بهتر این نکته، اولین سرمقاله‌ای که دقیقاً 40روز پیش و همزمان با اولین دور گفت‌وگوها و پیش از اعلان نتایج نوشتیم، مرور آن و نتیجه‌ای که امروز از آن خواهیم گرفت؛ می‌تواند مفید واقع شود.
رویکرد روشن ایران/ 23 فروردین 1404
این سرمقاله در شرایطی نوشته می‌شود که تا این لحظه هیچ‌گونه خبری رسمی و غیررسمی جز ادامه مذاکرات در هفته آینده از محتوای مذاکرات ایران و آمریکا بیرون نیامده است بنابراین، آنچه در ادامه می‌آید به وضعیت و اخبار پیش از مذاکرات مربوط می‌شود. هرچند نحوه برخورد طرفین نشان می‌دهد که ارزیابی اولیه حداقل منفی نبوده است.
اولین نکته این است که اراده ایران در مقایسه با ایالات متحده برای آغاز گفت‌وگوها، روشن‌تر و منسجم‌تر است. درحالی‌که برخلاف رویکرد اعلامی قبلی، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا با ادبیاتی تند و غیردیپلماتیک و حتی به نحوی که نشان از عصبانت وی دارد، اهمیت مذاکرات را پایین آورده و آن را فقط به یک نشست مقدماتی تقلیل داده است.
در طرف ایران چنین دوگانگی درون‌ساختاری دیده نمی‌شود و اتفاقاً حمایت کامل از گروه مذاکره‌کننده و اراده رسمی برای کاهش تنش و رسیدن به توافق به‌خوبی مشهود است. بنابراین، می‌توان گفت که دودستگی در طرف آمریکایی زیاد است؛ به‌ویژه با موضع‌گیری تند وزارت امورخارجه آمریکا که از این مذاکرات حذف شده‌اند. این دوگانگی آشکار است. به همین دلیل باید نسبت به نتایج و دستاوردهای احتمالی محتاط بود.
همچنین ویتکاف مذاکره‌کننده اصلی ترامپ پیش از سفر به عمان گفت: «من فکر می‌کنم موضع ما برچیدن برنامه هسته‌ای است. به‌هرحال، این بدان معنا نیست که ما در حاشیه، راه‌های دیگری برای مصالحه بین دو کشور پیدا نخواهیم کرد… جایی که خط قرمز ما است [این است که] تسلیحاتی شدن توانایی هسته‌ای شما ممکن نیست.»
اگر فقط بخش اول سخنان ویتکاف را مبنا قرار دهیم، روشن خواهد بود که این به معنی نقض مذاکره است و هیچ گفت‌وگویی دراین‌باره صورت نخواهد گرفت و اصولاً مذاکره منتفی است. ولی جمله دوم آقای ویتکاف راه‌حل را نشان داده است و مانعی برای رسیدن به توافق نخواهد بود.
در واقع، اگر خط قرمز ادعایی آنها ساخت بمب هسته‌ای باشد؛ در این صورت ایران هم که بارها وجود چنین اراده‌ای برای ساخت بمب را رد کرده است. ضوابط و ضمانت‌های تحقق این هدف هم در آژانس انرژی اتمی تعیین و تعریف شده است. در نتیجه اختلافی در اهداف عالی دو طرف باقی نمی‌ماند و جزئیات فنی آن قابل‌توافق است.
اگر از این دو نکته بگذریم، یابد از خوش‌بینی بیش از اندازه نسبت به نتیجه‌بخش بودن این مذاکرات پرهیز کرد. رویکرد ایران تاکنون هر ایرادی داشته باشد، اکنون بسیار روشن است. اعلان دوباره پای‌بندی خود به عدم ساخت سلاح هسته‌ای و پذیرش نظارت‌های آژانس انرژی اتمی برای راستی‌آزمایی این تعهد. طبیعی است طرف مقابل هم باید محدودیت‌های گوناگون خود را حذف کند.
مسائل دیگری هم که در گذشته وجود داشت اکنون اهمیت خود را برای طرفین ماجرا از دست داده است. همانگونه که گفته شد در برابر این رویکردِ ایران؛ نمی‌توان از رویکرد روشنی در طرف مقابل سخن گفت. آنها ازیک‌سو، درون ساختار قدرت خود اتفاق‌نظری را بازتاب نمی‌دهند و از سوی دیگر، می‌توانند توافق احتمالی را به عقب بیندازند؛ به‌ویژه آنکه مسئله اصلی سیاست خارجی ترامپ چین و جنگ تعرفه‌هاست.
حتی با فرض و پذیرش اینکه حرف اول و آخر را ترامپ خواهد زد، به دلیل پیش‌بینی‌ناپذیری رفتار او دلیلی ندارد که چنان انتظاراتی از گفت‌وگوها ایجاد کنیم که نرسیدن به آنها به منزله شکست تلقی و موجب ناامیدی شود. باید کوشید که سطح انتظارات خود را معقولانه و روی زمین تعیین کرد. چنین تصوری که حیات و ممات ایران به این مذاکرات گره خورده است و باید شاهد آغاز جدیدی از روابط بین‌الملل باشیم، با واقعیت تطابق ندارد. این مهم است که خود را برای نتیجه مذاکرات متهم ندانیم و در پایان مذاکرات با هر نتیجه‌ای که باشد وحدت خود را پیرامون منافع ملی کشور حفظ کنیم.(پایان سرمقاله)
واقعیت این که حس عمومی مردم از نحوه رفتار ایالات متحده چنان است که گویی امروز را پیش‌بینی کرده بودند. در یک نظرسنجی معتبر از مردم تهران که حدود 25روز پیش انجام شد، در پاسخ به این پرسش که موانع احتمالی به نتیجه نرسیدن مذاکرات را چه می‌دانید؟ 42درصد زیاده‌خواهی آمریکا و 41درصد مخالفت تندروهای داخلی و 36درصد هم اسرائیل را معرفی کرده بودند.(بیش از یک پاسخ می‌دادند).
ظاهراً این ارزیابی مردم از همان زمان مقرون به صحت بوده است. هرچند مردم و‌ حکومت توانستند تندروهای داخلی را سرجای خود بنشانند، ولی کاری با زیاده‌خواهی آمریکایی‌ها نمی‌توان کرد؛ مگر حمایت از مواضع رسمی اعلام‌شده در این مورد خاص. همان نظرسنجی نشان می‌دهد مخالفان توقف فعالیت هسته‌ای 6برابر موافقان آن هستند و این تفاوت بسیار زیادی است. درهرحال، امیدواریم این تنش‌های گفتاری نیز زودتر حل و توافق حاصل شود.