پیام ویژه - فرارو /متن پیش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
نخستین و شاید مهم‌ترین چالشی که کارشناسان به عنوان چالش سیاست خارجی کشور بر آن تاکید دارند، در ارتباط با مساله برجام و مناسبات تهران با غرب در سال جدید (1401) است. عبدالرضا فرجی‌راد، کارشناس مسائل بین‌الملل، استاد ژئوپلیتیک و دیپلمات سابق در ارتباط با موضوع برجام و مناسبات با غرب در شرایط جدید به فرارو می‌گوید: «طی سال گذشته ما به همواره به دلیل عدم احیای برجام، شاهد تورم شدیدی بودیم که بعید نیست در سال جاری دچار یک ابرتورمی شویم که امکان کنترل آن وجود نداشته باشد. در ماه‌های پایانی سال گذشته، برخلاف گذشته دیگر غربی‌های اصراری به مذاکرات هسته‌ای نداشته‌اند و دو پیش شرط جدید را مطرح کرده‌اند. یکی موضوع حقوق بشر در ایران و دیگری همکاری نظامی با روسیه در جنگ اوکراین است.»
حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل بین الملل و استاد دانشگاه به فرارو گفت: «بر این باور هستم در سال آینده طرفین دوباره به میز مذاکرات بر می‌گردند. تفاوتی ندارد نام مذاکرات چه گذاشته شود. نامش پایان تحریم‌ها علیه ایران باشد یا مذاکره برای برجام پلاس، تفاوتی ایجاد نخواهد کرد؛ چرا که هرگونه مذاکراتی آغاز شود، محور آن برجام خواهد بود؛ بنابراین به احتمال زیاد به مذاکره و گفتگو برمی‌گردند. البته این به آن معنی نیست که از الان می‌توان پیش بینی کرد که در نهایت یک توافقی صورت می‌گیرد، ولی همین که دوباره به میز مذاکره برگردیم بسیار اتفاق خوبی است.»
وی افزود: «آنچه که باید مدنظر مسئولان جمهوری اسلامی قرار بگیرد این است که باید در سال آینده برای پایان دادن به این تحریم‌های ناجوانمردانه و انواع و اقسام فشار‌های اقتصادی و سیاسی که هزینه‌های گزافی روی دست ملت ایران گذاشته‌اند، راهی پیدا کنند. البته این مسیر به هیچ عنوان ساده و راحت نخواهد بود و ایران با چالش‌های متعددی در راه بازگشت به میز مذاکره مواجه است.»
بازار
فریدون مجلسی، کارشناس مسائل بین‌الملل و دیپلمات سابق نیز در باب آینده برجام اظهار داشت: «در خصوص سال 1402 نکته‌ای که الان ذهن من را به خودش مشغول کرده این است که برجام یک مهلت هشت ساله‌ای داشت که در اواسط امسال تمام خواهد شد. شاید برای برخی از مسئولان این یک اتفاق خوشایند باشد. زیرا فکر می‌کنند بعد از آن دیگر در قید و بند و محدودیت‌های امروز نخواهند بود. اما نگرانی من این است که بعد از تمام شدن دوران برجام که به توافق رسیده‌اند، شرایط به سمت سخت‌تر شدن پیش برود. یعنی طرفین مقابل ایران بعد از تمام شدن دوران قانونی برجام به سمت فعال کردن مکانیزم ماشه گام بردارند. به عبارت ساده‌تر من این پایان مهلت قانونی برجام را بیشتر یک زنگ خطر می‌دانم که متاسفانه مسئولان از غافل هستند.»
علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین‌الملل بر این باور است که حل و فصل ماجرای توافق هسته‌ای و حل اختلافات ما با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای که در سال گذشته چالش‌های زیادی را برای کشور ایجاد کرده بود، در 1402 نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. اساسا در این زمینه که در سطح کلان می‌توان از آن به عنوان نوع نگاه یا رابطه با غرب در سال جدید یاد کرد، نگرانی من این است که به دلیل تنفری که حاکمیت از غرب دارد، کشور بیشتر به سمت شرق تمایل پیدا کند. شرق هرگز نمی‌تواند مشکل این اقتصاد منجمد ما را حل کند.
وی در گفتگو با فرارو گفت: «من نمی‌گویم که ایران باید صرفا گرایش به غرب داشته باشد. حرف من این است که باید یک تنوع در روابط خود ایجاد کنیم. این همان کاری است که باقی کشور‌ها انجام می‌دهند. ما نباید صرفا به خاطر فروش چند بشکه نفت بیشتر رابطه خود با دنیا را محدود کنیم. ایران باید در سال 1402 تلاش کند که یک توازن روابط میان غرب و شرق ایجاد کند تا بتواند شرایط اقتصادی و بین المللی خود را بهبود بخشد.»
در همین ارتباط، مهدی مطهرنیا، کارشناس مسائل بین‌الملل تاکید کرد: «در جبهه غرب آنچه که دیده می‌شود این است که اتحادیه اروپا همراهی و همکاری بیشتری با دولت بایدن پیدا کرده است و قطعا گام‌های بلندتر و بیشتری هم در این عرصه برداشته خواهد شد. به همین دلیل است که دولت‌هایی که در گذشته نه چندان دور تلاش‌های بسیاری برای دستیابی به توافق و احیای برجام انجام داده بودند، الان دیگر تمایلی به میز مذاکره ندارند؛ بنابراین با توجه به گسستگی سیاسی در داخل ایران و کاهش چشمگیر حمایت شرق از تهران، می‌توان پیش بینی کرد که سال آینده دستگاه دیپلماسی شرایط خوبی نخواهد داشت.»
وی افزود: «در وضعیت جدید به نظر می‌رسد با وجود خطوط قرمزی که در داخل ایران در خصوص مذاکره مستقیم با آمریکا وجود دارد و عملا گریبان‌گیر دولت‌های قبلی شده بود، در نهایت مقامات راضی به انجام این کار شوند. اما باید توجه داشت که دیگر الان موضوع این مذاکرات محدود به ماجرای برجام نخواهد شد و غربی‌ها می‌خواهند تمامی مشکلاتی که با ایران دارند را یکجا حل و فضل کنند؛ لذا به طور قطع موضوعاتی مانند حقوق بشر، اقدامات ایران در منطقه و موضع موشکی ایران و همکاری‌های نظامی ما با روسیه نیز مورد توجه و بحث قرار خواهد گرفت.»