چاپ

پیام ویژه - ایرنا/ متن پیش رو در «ایرنا» منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست.
داده‌کاوی ایرنا نشان می‌دهد بیشترین تولید محتوای توئیتر فارسی سال 1401 در نیمه‌ دوم سال اتفاق افتاده؛ این محتواها متاثر از فوت مهسا امینی و رخدادهای اخیر کشور منتشر شده است.
شبکه‌ اجتماعی توئیتر یکی از فضاهای مجازی است که با نوشتن متن‌های کوتاه و تاثیرگذار اغلب برای وایرال (Viral) کردن محتوا و اخبار روز استفاده می‌شود. وایرال شدن، به مطلب یا ویدئویی گفته می‌شود که به سرعت در همه گروه‌ها و بین کاربران منتشر می‌شود.
همچنین توئیتر به علت فعالیت نخبگان حوزه‌های مختلف و احزاب سیاسی، یکی از برجسته‌ترین پلتفرم‌ها در انتشار گفتمان سیاسی و آزادی بیان شده و محتواهای بیشتری در این حوزه‌ها منتشر شده است.
با این تفاسیر از چیستی و چگونگی فضای توئیتر و وجود ‌برخی گروه‌های سازمان یافته و بات‌ها، کاربران در حوزه‌های مختلف توئیتری برای بیان نظرات خود از کلیدواژه‌ها و هشتگ‌ها استفاده می‌کنند. در ایران نیز با وجود فیلتر بودن توئیتر، این شبکه طرفداران زیادی دارد. قابلیت موج‌سازی و قدرت اثرگذاری آن به اندازه‌ای است که بسیاری از شرکت‌های تجاری و سیاستمداران از همه طیف‌ها و سلبریتی‌ها از آن به عنوان رسانه‌ خود استفاده می‌کنند.
با توجه به اهمیت فضای توئیتر و یکی از منابع مهم نظرها و آرای طیف‌های مختلف فکری، داده‌کاوی ایرنا در بازه زمانی یکم فروردین تا 12 اسفندماه 1401 (یک ساله) به واکاوی هشتگ‌های ترند (trend) سال 1401 و دسته‌بندی محورهای موضوعی هشتگ‌های پرتکرار توئیتر فارسی پرداخت.
داده‌کاوی ایرنا، ابتدا واکاوی آمار کلی هشتگ‌های پرتکرار سال 1401 را مورد بررسی قرار داده و سپس محورهای موضوعی هر هشتگ را دسته‌بندی کرده است. دسته‌بندی موضوع‌های هشتگ‌های ترند در سه حوزه اسم اشخاص، اسم شهرها و شعارها اختصاص یافت.
هدف از رصد و یافتن ترندها، تشخیص بیشترین دغدغه‌های جامعه‌ توئیتر فارسی است. در بخش‌های دیگر این پژوهش، به بررسی موضوع‌های مختلف از جمله میزان انتشار محتوا و کاربران پرلایک و توئیت‌ها براساس میزان لایک پرداخته شده و آنها را تجزیه و تحلیل کرده است:
روند انتشار محتوا توئیتر فارسی در سال 1401
در گراف زیر، نمایش روند انتشار توئیت‌ها دربازه‌ یکساله 1401 مقایسه و به نمایش درآمده است. روند سینوسی و نوسان‌دار در این مسیر، نمایانگر اوج و فرودهای کم تولید محتوای کاربران بوده است.
بازار

پیام ویژه

26 شهریورماه اصلی‌ترین صعود این نمودار است که هم‌زمان با فوت مهسا امینی و شروع اعتراض‌ها در این روزها رخ داده است. همچنین به جز چند مقطع زمانی کوتاه در دیگر روزهای پس از درگذشت مهسا امینی و چندتن از جانباختگان، این تولید محتوا تداوم داشته است.
نمودار روند انتشار محتوا (نمودار1) در دوم مهرماه نشان می‌دهد در این روز 31 میلیون و 886 هزار توئیت از اکانت‌های مختلف منتشر شده است. از طرفی در بررسی گراف روند انتشار محتوا مشخص است که در نیمه‌ دوم سال 1401 در توئیتر فارسی با وجود محدودیت‌های اینترنت، محتوای بیشتری تولید و منتشر شده است.

پیام ویژه

کلیدواژه‌ها و هشتگ‌های پرتکرار سال 1401
در بستر توئیتر، پرتکرارترین واژگان استفاده شده در بازه‌ یکساله 1401 از طریق سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی استخراج و در قالب نمودار زیر(نمودار2) ارائه شده است:
فوت مهسا امینی و رخدادهای پس از آن باعث شد نمودار کلیدواژه‌های پرتکرار سال 1401 متاثر از این حادثه شود. کلید واژه‌ «زن زندگی» با 2 میلیون و 153 هزار بار تکرار، نخستین رتبه در بیشترین کلیدواژه‌ها، محتواها و واکنش‌های سال 1401 بوده است.
«زاهدان»، «علی کریمی»، «حامد اسماعیلیون»، «مهسا امینی» در رده‌های بعدی برجسته‌ترین کلیدواژه‌های سال 1401 بوده‌اند. کلیدواژه‌ «زن، زندگی، آزادی» شعار معترضان و برآمده از اتفاقات کشور و با یک میلیون و 493 هزار بار تکرار در رده‌ ششم نمودار واژگان پر تکرار (نمودار1) دیده می‌شود.
«مراسم چهلم»، «گشت ارشاد»، «سنندج» و «نیروهای سرکوبگر» از دیگر واژگان پرتکرار سال 1401 است. واژگان مرتبط با موضوع‌های «دانشگاه شریف» و «نازی آباد» از دیگر کلمات پرتکرار سال 1401 توئیتر فارسی بوده است.

پیام ویژه

تجزیه تحلیل هشتگ‌های پرتکرار سال 1401 می‌تواند نگاه کلی و آماری از روند موج‌ها و مسائل مطرح شده در توئیتر فارسی پیش‌ روی ما بگذارد به‌گونه‌ای که مقایسه هشتگ پرتکرار در این بازه زمانی از برتری و تکرار هشتگ‌های مرتبط با اعتراض‌های بعد از فوت مهسا امینی نسبت به دیگر هشتگ‌ها حکایت دارد.
در میان هشتگ‌های به کار برده شده در توئیت‌های سال 1401، هشتگ مهسا امینی با 264 میلیون و 904 هزار مرتبه با برجستگی قابل ملاحظه‌ای در تصویر ابر کلمات (تصویر1) است که نشان می‌دهد این هشتگ در همه طیف‌های داخل و خارج متاثر از رخدادها و اعتراض‌های پس از فوت مهسا امینی گسترش یافته است.

پیام ویژه

«نیکاشاکرمی» با 7 میلیون تکرار یکی از جانباختگان در طول ناآرامی‌های اخیر است که با وجود اینکه منابع رسمی کشور اعلام کردند فوت این فرد ارتباطی به اعتراض‌ها ندارد اما به شدت در رسانه‌ها و فضای مجازی پرتکرار شد.
نام برخی کشته‌شدگان و بازداشت‌شدگان از جمله «حسین رونقی»، «توماج صالحی» و «کیان پیرفلک» نیز به صورت هشتگ در سال 1401 نشر و بازنشر شده‌اند.
«زن، زندگی، آزادی» هشتگ برجسته دیگر با 4 میلیون و 914 هزار تکرار بوده است که به طور عمده از سوی معترضان و براندازان استفاده شد. این هشتگ در واقع شعاری است که پس از درگذشت مهسا امینی به عنوان شعار اعتراضی بیان کردند و در فضای مجازی به صورت هشتگ مورد استفاده قرار گرفت.
در نمودار زیر (3) می‌توان تعداد هشتگ‌های پرتکرار سال 1401 را مشاهده کرد.

پیام ویژه

پرلایک‌ترین‌های سال 1401
در این بخش روند انتشار توئیت‌ها در قالب «نمودار تعداد لایک‌ها» مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است:
نمودار تعداد لایک‌های در بازه زمانی یکساله 1401 نشان می‌دهد پرلایک‌ترین اکانت توئیتر فارسی در سال 1401، «محمد پوری» با 54 میلیون و 774 هزار لایک با گرایش براندازی است. این اکانت هویت نامشخصی دارد که با توئیت‌های اعتراضی در موضوع‌های بعد از فوت مهسا امینی توانسته بیشترین حجم لایک را از توئیتری‌ها کسب کند.
اکانت پرلایک دیگر سال 1401، اکانت «OutFarsi» با 44 میلیون لایک در بازه‌ یکساله با گرایش مخالف نظام است. این اکانت ابتدا با محتوای طنز از توئیت دیگر اکانت‌ها شروع به فعالیت کرد. «پوریا زراعتی» مجری شبکه تلویزیونی اینترنشنال اکانت سوم پرلایک سال 1401 است. تعداد لایک‌های او متاثر از رخدادها و اعتراض‌های بعد از فوت مهسا امینی است.
همچنین اکانت «فریبرز کریمی زند» با 35 میلیون و 438 هزار لایک در بازه‌ یکساله 1401 در رده‌ چهارم پرلایک‌ترین اکانت‌ها قرار دارد. این اکانت با هویت جعلی و لباس نظامی در تصویر پروفایل در اعتراض‌های اخیر به آموزش برخورد با نیروهای نظامی کشور و افشای اطلاعات می‌پرداخت.
«tasvir1500» با 32 میلیون لایک، پنجمین کاربر پرلایک در سال 1401 است. این اکانت توئیتری که در اینستاگرام نیز فعالیت مشابه دارد به مرجعی از اخبار و فیلم‌های مرتبط با ناآرامی‌ها در سراسر کشور تبدیل شده است.
«ایران اینترنشنال» با دو اکانت خود و 30 میلیون و 27 میلیون لایک به عنوان ششمین و هفتمین اکانت فعال و پرلایک در بازه زمانی سال 1401 در توئیتر محسوب می‌شود. این دو اکانت در ناآرامی‌های اخیر با تکنیک‌های مختلف رسانه‌ای از جمله برجسته‌سازی اخبار تائیدنشده، موفق به جذب لایک مخاطب شدند.
«سیما ثابت» عضو تحریریه ایران اینترنشنال به دلیل فعالیت زیاد در توئیتر و حجم بالای تولید محتوای با 22 میلیون لایک رتبه‌ هشتم پرلایک‌های سال 1401 را کسب کرد.
نکته‌ مهم، تاثیر حضور بات‌ها و اکانت‌های جدید سازمان یافته در تعداد لایک‌های این اکانت‌هاست. اکانت‌های پرلایک سال 1401 را می‌توان در نمودار زیر (4) مشاهده کرد.

پیام ویژه

دسته‌بندی موضوع‌های هشتگ‌ها در سال 1401
موضوع‌ هشتگ‌های پرتکرار توئیت‌ها در بازه‌ یکساله 1401 با هدف بررسی و استخراج مضامین پرتکرار آنها صورت گرفته است. در این واکاوی هشتگ‌های پرتکرار را به 4 دسته با موضوع‌های اسم اشخاص، اسم شهرها، شعارها و دانشگاه شریف تقسیم شده است (نمودار5):

پیام ویژه

هشتگ اشخاص پرتکرار سال 1401 توئیتر فارسی
اسامی افراد، بخش مهم و قابل توجهی از حجم توئیت‌ها را در بازه‌ یکساله 1401 تشکیل دادند. رخدادهای پیرامون مهسا امینی و ناآرامی‌های بعد از آن باعث شد کاربران اعتراض‌ها و مطالبات خود را با هشتگ اسامی افراد توئیت کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد 69 درصد هشتگ‌های پرتکرار سال 1401 مربوط به اشخاص بوده‌ است (نمودار6).
هشتگ مهسا امینی پرتکرارترین هشتگ سال 1401 به نمادهای اعتراض کاربران مجازی در روزهای ناآرامی‌های شهریور 1401 و بعد از آن تبدیل شد.
«نیکا شاکرمی» یکی از جانباختگان اعتراض‌هااست که پس از مهسا امینی نام وی در توئیتر سال 1401 پرتکرار شد. شبکه‌های مخالف نظام، مرگ او را با ادعای «کشته‌شدن وی از سوی ماموران امنیتی» مطرح و برجسته کردند، هرچند که منابع رسمی کشور این ادعا را تکذیب کردند.
«توماج صالحی» خواننده‌ رپ است که ترانه‌های اعتراضی‌ متعددی دارد. در ناآرامی‌های اخیر اکانت او به اکانت معترض و منتقد تبدیل شد؛ که بعد از بازداشتش اسم او نهمین هشتگ‌های پرتکرار سال 1401 شد.
«حسین رونقی» وبلاگ نویسی است که همزمان با آغاز اعتراض‌های 1401 در ایران دستگیر شد که فیلم کوتاهی از دستگیریش بازتاب زیادی در شبکه‌های اجتماعی داشت. بعد از بازداشت او، کاربران و منابع تائیدنشده مدعی شدند او دچار شکستگی پا شده است اما پس از آزاد شدن، این ادعا تکذیب و صحت جسمی او تائید شد.
«محسن شکاری» یکی از بازداشت‌شدگان ناآرامی‌ها بود که پس از 75 روز بازداشت، اعدام شد. ویدئوی اعتراف‌های نخستین اعدام ناآرامی‌های اخیر باعث شد اسمش با 4 میلیون و584 هزار تکرار سیزدهمین هشتگ پرتکرار سال 1401 شود.
«مجیدرضا رهنورد» یکی از بازداشت‌شدگان ناآرامی‌ها بود که در 21 آذر 1401 به جرم درگیری و قتل اعدام شد. کاربران به نشانه‌ اعتراض به این حکم، اسم او را 2 میلیون و 824 هزار مرتبه تکرار کردند.
«محمد قبادلو» یکی از زندانیان در اعتراض‌های 1401 است. کاربران برای آزادی و عدم اجرای حکم، یک میلیون و 972 هزار مرتبه نام او را توئیت کردند.
«کیان پیرفلک» کودک 9 ساله ساکن ایذه بود که در شامگاه 25 آبان 1401، در پی ناآرامی‌ها هدف گلوله قرار گرفت و جان باخت. انتشار فیلم کوتاهی از او با قایق دست‌ساز در شبکه‌های اجتماعی، با واکنش زیادی رو به رو شد. نام او یک میلیون و 819 هزار مرتبه در سال 1401 تکرار شده است.
«محمد بروغنی» از دیگر بازداشت‌شدگان بود که یک میلیون و 698 هزار مرتبه در مورد وی توئیت زده شده است. «آرمیتا عباسی» از بازداشت‌شدگان اعتراض‌ها بعد از فوت مهسا امینی نیز در مهر 1401 بازداشت و در 18 بهمن آزاد شد. نام او یک میلیون و 681 هزار مرتبه هشتگ شده است.
«محمد حسینی» و «محمدمهدی کرمی» از دیگر بازداشت‌شدگان هستند که نام آنها به طور مساوی هر کدام یک میلیون و 600 هزار مرتبه تکرار شده است. «حدیث نجفی» یکی از جانباختگان ناآرامی‌هاست که نامش یک میلیون مرتبه هشتگ شده است.

پیام ویژه

هشتگ‌ شهرهای پر تکرار سال 1401
در پی ناآرامی‌ها در سال گذشته، تجمع‌های مختلفی در شهرها صورت گرفت که در برخی شهرها به خشونت و درگیری کشیده شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد 2 درصد از هشتگ‌های پر تکرار سال 1401 مربوط به اسم شهرهاست. کاربران با انتشار مطالب و ویدئوهای درگیری به برجسته‌سازی هشتگی شهرها پرداختند. از جمله شهرهایی که تجمع‌های اعتراضی در آن به درگیری منجر شد می‌توان به سنندج، ایذه، سقز و سیستان و بلوچستان اشاره کرد.
هشتگ زاهدان با 3 میلیون تکرار و هشتگ سنندج با 2 میلیون و 447 هزار مرتبه از جمله هشتگ‌های پرتکرار سال 1401 هستند. از سایر دسته‌بندی‌های هشتگ‌های اسم شهرها می‌توان به مهاباد و جوانرود اشاره کرد که در نمودار زیر (7) قرار دارند.

پیام ویژه

هشتگ شعارهای پرتکرار سال 1401
در سال 1401 پویش‌های متفاوتی در توئیتر فارسی شکل گرفت. از طرفی در پی ناآرامی‌ها در شهرهای مختلف شعارهای گوناگونی توسط معترضان سرداده شد. همچنین گروه‌های مختلف برای نشان‌دادن اعتراض خود شعارها و هشتگ‌هایی را ساختند.
واکاوی هشتگ‌های پرتکرار سال 1401 توئیتر فارسی نشان می‌دهد 29 درصد هشتگ‌ها مرتبط به شعارهای ناآرامی‌ها و دعوت مردم به اعتراض است.
هشتگ «اعتصاب‌های سراسری» با 51 میلیون مرتبه برای شرکت عموم مردم به اعتصاب و تعطیلی کار در توئیتر فارسی استفاده شد. گروه هکرها با هشتگ «opiran» هکرها را برای نفوذ به سرورها و پایگاه‌های دولتی فرامی‌خوانند. هشتگ «irgcterrorists» بعد از رای نمایندگان پارلمان اروپا به قرار گرفتن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی، مورد استفاده کاربران ضد نظام قرار گرفت.
«stophazaragenocide» که کاربران فارسی زبان در پویش توقف نسل‌کشی هزاره از آن استفاده کردند.
«انقلاب1401» و «iranrevolution» هشتگ براندازان و مخالفان نظام بود که تقریبا به طور مساوی در ناآرامی‌های سال 1401 استفاده شد. شعار «زن، زندگی، آزادی» یکی از اصلی‌ترین شعارها بعد از فوت مهسا امینی بود که از روزهای آغاز اعتراض‌ها در شبکه‌های اجتماعی استفاده شد.
هشتگ‌های شعاری سال 1401 توئیتر فارسی را می‌توان در نمودار زیر (8) مشاهده کرد.

پیام ویژه

«دانشگاه شریف» نیز از هشتگ‌های پرتکرار سال 1401 بود که در پی تجمع‌های اعتراضی دانشجویان پس از فوت مهسا امینی و حضور نیروهای نظامی در بیرون دانشگاه توسط کاربران استفاده شد.
پرلایک‌ترین توئیت سال 1401
پرلایک‌ترین توئیت سال 1401 مربوط به اکانت «علی‌کریمی» است. پس از انتشار اخبار تائیدنشده مبنی بر تصاحب ویلای او توسط قوه قضائیه، توئیت کریمی لایک فراوانی دریافت کرد (تصویر2). حضور بات‌ها و اکانت‌های سازمان در دریافت این تعداد لایک بی‌تاثیر نیست.

پیام ویژه

جمع‌بندی:
داده‌کاوی ایرنا از بررسی توئیت‌های در سال 1401 توئیتر فارسی نشان می‌دهد در نیمه‌ دوم سال بیشترین تولید محتوا صورت گرفته است.
1. عمده واکنش‌های کاربران به رخدادهای گشت ارشاد و نیروهای نظامی در توئیتر فارسی جنبه انتقادی، اعتراضی و حتی همراه با توهین بوده که بیشتر از سوی کاربران برانداز، مخالفان نظام و روزمره‌نویس‌ها انجام شده که این موضوع در هشتگ‌ها نیز قابل مشاهده است.
2. انتشار 678 میلیون توئیت در بازه زمانی یکساله با برجستگی نیمه دوم سال در تعداد توئیت‌ها، نشان‌دهنده دغدغه‌ کاربران توئیتر به رخدادهای روز سیاسی و اجتماعی و انتشار آن در فضای توئیتر است. از سوی دیگر اهمیت این پلتفرم به عنوان ابزاری برای ابراز نظر طیف‌های مختلف فکری و سیاسی را نشان می‌دهد.
3. هشتگ مهسا امینی با وجود حمایت ربات‌ها با اختلاف زیاد، پرتکرارترین هشتگ یکساله 140 توئیتر فارسی بوده است. به جز این هشتگ، برخی هشتگ‌های مرتبط به کاربران معترض و برانداز همچون «اعتصابات سراسری و «opiran» از جمله هشتگ‌های پرتکرار توئیتری‌ها در سال 1401 بوده است.
4. دسته‌بندی موضوعی هشتگ‌ها نشان می‌دهد 69 درصد هشتگ‌های سال 1401 مرتبط با مهساامینی در نوشتارهای مختلف (#مهسا_امینی، #مهساامینی، #mahasamin، #mahsa_amin)، 29 درصد هشتگ‌ها شعارها و اعتراض‌های مرتبط با ناآرامی‌ها، 8 درصد هشتگ‌ها اسامی اشخاص و 2 درصد هشتگ‌ها اسامی شهرهای با تجمع‌ها و درگیری‌ها بوده است.
5. بررسی کاربران توئیتر که بیشترین لایک را از سوی دنبال‌کنندگان خود به‌دست آوردند نشان می‌دهد اکانت‌های مخالف نظام در توئیتر فارسی به شدت فعال بوده و عمده کاربران پرلایک و توئیت‌های پرلایک به افرادی مربوط می‌شود که به این طیف‌های فکری مربوط می‌شوند. همچنین حضور بات‌ها در بالارفتن میزان لایک، بازنشر و به طور کلی دیده‌شدن این کاربران قابل چشم‌پوشی نیست.