چاپ

پیام ویژه - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده در نخستین نطق در حوزه سیاست خارجی اشاره‌ای به توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران نمی‌کند اما همزمان اخبار رسیده از واشنگتن، مسکو، بروکسل، لندن، پاریس و برلین حاکی از آن است که تعیین وضعیت توافق چندجانبه برجام در اولویت نخست دولت تازه‌نفس امریکا قرار دارد. به نظر می‌رسد که جانشین دونالد ترامپ در قبال پرونده ایران در مسیری کاملا برعکس او حرکت می‌کند. در حالی که ترامپ سیاست ایران را با لفاظی، هشدار و تهدید پیش می‌برد جو بایدن تلاش کرده از اظهارنظر پشت تریبون پرهیز می‌کند اما تیم سیاست خارجی او با سرعت تلاش می‌کند با در دست گرفتن کنترل امور در این پرونده، سیاست مدنظر رییس‌جمهور جدید را اعمال کند.
از سکوت پشت تریبون تا تشکیل تیم ویژه در پشت پرده
خبرهای رسیده از واشنگتن حاکی از آن است که تیم شورای امنیت ملی جلسه‌ای با محوریت ایران تشکیل خواهد داد و همزمان رایزنی‌های سه کشور اروپایی با امریکا در این باره هم آغاز شده و جلسه‌ای چهارجانبه در این خصوص تشکیل شد‌ه است. جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم با وداع ترامپ از کاخ سفید و تمایل تیم جدید برای بازگشت به توافق چندجانبه برجام، انگیزه بیشتری برای ایفای نقش یافته و در دیدار با وزیر خارجه روسیه در این باره رایزنی‌هایی داشته است. بورل که در یکی از تازه‌ترین اظهارنظرهایش از جایگزینی سیاست فشار حداکثری با دیپلماسی حداکثری سخن گفته بود ازسوی جواد ظریف، وزیر خارجه ایران هم برای ورود جدی‌تر به پرونده برجام با نقش واسطه میان ایران و امریکا تشویق شده است.
در حالی که در دولت دونالد ترامپ، ایران نیز یکی از ده‌ها پرونده‌ای بود که در طول چهار سال هیچ سیاست هدفمند و منسجمی برای آن تعریف نشد و در دو سال آخر نیز مایک پمپئو صرفا سیاست تشدید تنش با تهران را پیش برد، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا از رابرت مالی، نماینده ویژه دولت این کشور در امور ایران خواسته تیمی متشکل از دیپلمات‌ها و کارشناسانی که دیدگاه‌های متنوعی درخصوص سیاست آتی امریکا در قبال ایران دارند، تشکیل دهد. براساس ترجمه خبرگزاری فارس از متن گزارش منتشر شده در پایگاه خبری «آکسیوس»، بلینکن از راب مالی خواسته تیمی متشکل از دیپلمات‌ها و کارشناسانی که دیدگاه‌های متنوعی درخصوص مسیر پیش رو با ایران دارند تشکیل دهد. این خبر از آن جهت بااهمیت است که نشان می‌دهد دولت جو بایدن در تلاش است برای تدوین سیاست‌هایش درخصوص ایران از پدیده «گروه‌اندیشی» اجتناب کند. «گروه‌اندیشی» یکی از پدیده‌های مورد پژوهش در حوزه علوم اجتماعی است که می‌گوید یک گروه متشکل از افراد همسو و ‌هم‌نظر بیشتر از گروه ناهمگن و متشکل از نظرات متفاوت، احتمال دارد تصمیم‌های نادرست و افراطی بگیرد. بلینکن از راب مالی خواسته حتی کسانی که نظرات «افراطی‌تری» درباره ایران دارند به این تیم آورده شوند. راب مالی در حال تشکیل تیم جدید خود است و پس از شکل‌گیری این تیم راهبرد خود برای تعامل مجدد با ایران را تدوین خواهد کرد. او در همین راستا با همتایان خود در اروپا و همچنین مقام‌های اسراییل و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در تماس است.
رایزنی‌های همه‌جانبه درباره ایران
جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان از لزوم گام‌های هماهنگ و متناظر ایران و امریکا برای بازگشت به برجام سخن گفته بود و این در حالی است که به نظر می‌رسد تیم بایدن در حال بررسی فضا برای چند و چون بازگشت به توافق هسته‌ای است. در حالی که به گفته وزیر و سخنگوی و وزارت خارجه ایران روز 21 فوریه برابر با سوم اسفند ماه گام دیگری از مصوبه مجلس شورای اسلامی برای متوقف کردن اجرای پروتکل الحاقی و کاستن از تعداد بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برخواهد داشت، قرار گرفتن ایران در سال انتخابات ریاست‌جمهوری و تغییر دولت به یکی از دغدغه‌های تیم جو بایدن تبدیل شده است.
بر همین اساس پایگاه خبری امریکایی «آکسیوس» به نقل از افراد آگاه گزارش داد کاخ سفید روز جمعه به وقت ایالات متحده جلسه کمیته مدیران شورای امنیت ملی امریکا را با موضوع ایران و محوریت برنامه هسته‌ای آن تشکیل خواهد داد. جلسات کمیته مدیران شورای امنیت ملى امریکا در اتاق وضعیت که وزرای دفاع و خارجه امریکا و سایر بازیگران اصلی امنیت ملی این کشور در آن شرکت می‌کنند، برای بحث درباره سیاست در بالاترین سطح قبل از ارائه توصیه‌ها به رییس‌جمهور امریکا تشکیل می‌شود. معمولا پیش از این جلسات، جلسه‌ای در سطح معاونان همه آژانس‌های امنیت ملی امریکا برگزار می‌شود. براساس این گزارش یکی از اصلی‌ترین موارد اقدامی جلسه روز جمعه (به وقت امریکا) این است که آیا امریکا باید قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در ماه ژوئن (خرداد) به سمت بازگشت به توافق هسته‌ای برود یا تا بعد از آن صبر کند.
پس از انتشار اخبار مقدماتی درباره تشکیل این جلسه، سخنگوی کاخ‌سفید در واکنش به گزارش «اکسیوس» تاکید کرد که نشست مقام‌های ارشد عادی است و قرار نیست در این جلسه تصمیم‌گیری شود. او تاکید کرد که پس از 4 سال تصمیم‌های یک‌باره و فردی، به دوران رایزنی همه‌جانبه پیش از هر گامی بازگشته‌ایم.
هشدار عراقچی درباره «نیروهای تاریکی»
موضع رسمی و اعلامی تیم جو بایدن از جمله وزیر خارجه او این است که از آنجا که ایران از اجرای تعهدات هسته‌ای فاصله گرفته اکنون این ایران است که باید ابتدا به ساکن وضعیت فعالیت‌های هسته‌ای خود را با محدودیت‌های تعیین شده در برجام وفق دهد. ادعایی که تقریبا هر روز حداقل یک‌بار از سوی یکی از مقام‌های ایرانی رد می‌شود. عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه در تازه‌ترین موضع‌گیری درباره چند و چون بازگشت ایران، 1+4 و امریکا به برجام با اشاره به اینکه امریکا باید مسیر خود را تصحیح کند، گفت: اقداماتی که ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی انجام داد همه در واکنش به اعمال مجدد تحریم از سوی امریکا بوده و ما آمادگی داریم اگر ایالات متحده به برجام بازگردد، اجرای تعهداتش را از سر بگیرد و تحریم‌های برجام را که در طول 4 سال گذشته برگردانده، یا تحریم‌هایی که جدید وضع کرده یا تحت عناوین جدید بار دیگر اعمال کرده لغو کند، مجددا به اجرای کامل تعهدات‌مان در برجام بازگردیم. این سیاست روشن و منطقی ما است.
معاون سیاسی وزیر خارجه با اشاره به استقبال ایران از سیاست دیپلماسی حداکثری افزود: آقای بورل، هماهنگ‌کننده ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا براساس توافق هسته‌ای هماهنگ‌کننده اجرای برجام به حساب می‌آید. او در مصاحبه‌ای که اخیرا داشت از جایگزینی دیپلماسی حداکثری به جای فشار حداکثری سخن گفته است. دیپلماسی حداکثری قطعا امری است که مورد استقبال ما واقع خواهد شد. البته این دیپلماسی وقتی موفق خواهد بود که منجر به اعاده کامل برجامی شود که نه چیزی از آن کم شده باشد و نه چیزی به آن اضافه شود. آنها باید به برجام بازگردند و تعهدات‌شان را انجام دهند و ایران نیز آمادگی دارد این کار را انجام دهد. مسیری جز دیپلماسی حداکثری نیز برای دستیابی به این هدف وجود ندارد.
عراقچی با اشاره به انتظارهای ایران نوشت: در این مسیر دو نکته حائز اهمیت است. اول اینکه کسانی که میز مذاکره را ترک کردند و درصدد نابودی توافق برآمدند، آنها هستند که باید آغاز‌کننده بازگشت به توافق باشند. این خواسته‌ای کاملا منطقی است و انتظاری است که برمبنای منطق دیپلماسی به وجود آمده است. امریکا کشوری بوده که میز مذاکره را ترک کرده، تعهداتش را کنار گذاشته و بار دیگر تحریم را علیه ایران به کار بسته است. اگر آنها مایلند بار دیگر به برجام بازگردند، آنها هستند که باید در ابتدا تحریم‌ها را بردارند. اگر این اتفاق بیفتد ایران نیز به تعهداتش بازخواهد گشت. چنین اتفاقی باید در یک قالب هماهنگ شده و به صورت متوالی صورت بگیرد. نکته دوم این است که همه طرف‌ها باید مراقب کسانی باشند که با این توافق هسته‌ای از ابتدا دشمنی داشته‌اند و بارها به این موضوع اعتراف کرده‌اند. رژیم صهیونیستی، برخی کشورهای عربی که با آنها آشنا هستید، برخی جریان‌ها در داخل امریکا، برخی جریان‌ها در اروپا و کسانی که از روز اول اجرای برجام علیه این توافق فعالیت کردند و زمانی که در دوره ترامپ ایالات متحده از برجام خارج شد جشن گرفتند، از این قبیل هستند، کسانی که دشمنان قسم خورده جمهوری اسلامی هستند و می‌توان آنها را نیروی تاریکی نام نهاد. همه این نیروهای تاریکی عزم خود را برای جلوگیری از احیای برجام جزم کرده‌اند. همه باید مراقب نیروهایی که در همه جا به دنبال شکست این حرکت هستند باشند و سیاست‌های خود را در مسیری درست و عاقلانه پیش ببرند.
معاون سیاسی وزیر خارجه با تاکید بر اینکه ایران التماس نمی‌کند، گفت: برای ما اجرای بازگشت برجام و لغو تحریم‌ها اتفاقی خوب است اما این‌طور نیست که برای آن التماس کنیم. اگر می‌خواهند به توافق بازگردند و اگر فکر می‌کنند برجام برای نظام عدم اشاعه، امنیت منطقه و امنیت جهان مفید است باید به اجرای تعهدات‌شان بازگردند و ما نیز بعد از آن اقدام مشابه خواهیم کرد. اگر این اتفاق نیفتد کسی برای آنها فرش قرمز پهن نخواهد کرد. اگر آنها آماده تغییر مسیرشان باشند ما استقبال خواهیم کرد و این چیزی است که در طول هفته‌های آتی ممکن است اتفاق بیفتد. ممکن هم هست که نیروهای تاریکی مانع رخ دادن این اتفاق شوند.
سی‌ان‌ان: بایدن ترامپ نیست آقای نتانیاهو
اشاره عراقچی به نیروهای تاریکی به خوبی گویای یکی از چالش‌های پیش‌روی تیم جو بایدن برای اعلام بازگشت سریع به توافق هسته‌ای با ایران است. رژیم اسراییل، عربستان‌سعودی و فرزندخوانده‌های او در منطقه به علاوه تندروهایی که در واشنگتن یا پایتخت کشورهای اروپایی نشسته‌اند چهار سال گذشته را با سوار شدن بر قطار سریع‌السیری که دونالد ترامپ برای تخریب برجام به راه انداخته بود، تاخته‌اند و بدیهی است که اکنون تمایلی به بازگشت به ایستگاه نخست که حضور امریکا در توافق با ایران بود، ندارند. چک‌های سفید امضایی که ترامپ به متحدانش در غرب آسیا و تندروهای طالب جنگ با ایران داده بود اکنون در دولت ترامپ در حال برگشت خوردن هستند و طبیعی است که رژیمی مانند اسراییل یا با تغییر تفسیر درباره کاهش گزیر هسته‌ای ایران یا تلاش برای تحریک ایران در سوریه به دنبال تخریب روند پیش روی ایران و امریکا در برجام باشد. برهمین اساس سی‌ان‌ان در یادداشتی مشترک به نقل از آرون دیوید میلر از کارشناسان خاورمیانه وزارت خارجه امریکا و ریچارد سوکولسکی از کارشناسان کارنگی منتشر کرده و به بازی خطرناک اسراییل اشاره کرده است. متن یادداشت با این پرسش آغاز می‌شود که آیا اسراییل یک‌بار دیگر و این‌بار در آستانه پیوستن دولت جو بایدن به برجام از گزینه نظامی علیه ایران سخن می‌گوید؟ شاید پس از اظهارات اخیر رییس ستاد کارکنان این رژیم و همچنین سخنان نخست وزیر اسراییل این‌طور به نظر برسد که حرف تل‌آ‌ویو این است که یا توافق هسته‌ای با ایران را به خاک بسپارید یا ...؟ البته که این هدف این هشدار واشنگتن بود و نه تهران. حرف هم این بود که به توافقی با تهران بدون تایید اسراییل وارد نشوید. به نظر می‌رسد که فعلا نتانیاهو به دو دلیل مشکلات داخلی و همچنین تلاش برای پرهیز از تنش‌آفرینی در رابطه با جو بایدن قصد حمله مستقیم به ایران حداقل در آینده نزدیک را نداشته باشد. اما اگر دولت بایدن نتواند راهی برای آنچه نتانیاهو مهار برنامه هسته‌ای ایران می‌خواند بیابد، احتمال حمله اسراییل به تاسیسات هسته‌ای ایران تنها مساله‌ای است که به زمان مربوط است.
با این ‌همه باید توجه داشت که اسراییل معمولا سر و صدای زیادی می‌کند اما گاز نمی‌گیرد. در فاصله سال‌های 2009 تا 2013، نتانیاهو بارها درباره حمله نظامی به ایران هشدار داد که البته به موتور محرکی برای مذاکره سریع باراک اوباما با ایران تبدیل شد اما درنهایت نتانیاهو با همین توافق هم مخالف بود. نتانیاهو برخلاف ایهود اولمرت یا آریل شارون دست به ماجراجویی‌های نظامی در لبنان نزده و هرگاه اسم گزینه نظامی می‌آید تامل بیشتری به خرج می‌دهد. امروز نیز که برخی از مقام‌های اسراییلی تظاهر به تهدید نظامی ایران می‌کنند چند نکته قابل توجه وجود دارد که آنها را به تامل بیشتر وادار می‌کند. نخستین مساله این است که برآوردهای اسراییل حاکی از آن است که هر حمله‌ای درنهایت برنامه هسته‌ای ایران را چند سال عقب می‌راند اما نمی‌تواند این برنامه را برای همیشه نابود کند. در چنین شرایطی چنین حمله‌ای به جای آنکه ایران را منزوی کند به انزوای اسراییل منتهی خواهد شد و همچنین می‌تواند به مشوقی برای دستیابی ایران به سلاح اتمی هم تبدیل شود. از سوی دیگر این حمله می‌تواند منجر به حمله حزب‌الله لبنان به اسراییل هم بشود. فراموش نکنیم که نیروهای حامی ایران در عراق و سوریه هم بیکار نخواهند نشست. از سوی دیگر امریکایی‌ها مهم‌ترین نگرانی نتانیاهو هستند. عقل سلیم می‌گوید که اسراییل بدون کسب مجوز یا اطلاع امریکا دست به حمله نظامی به ایران نزد. احتیاط همیشگی نتانیاهو به او هشدار می‌دهد که هیچ‌گاه با چنین حمله‌ای واشنگتن را سورپرایز نکند چراکه می‌تواند به سلب حمایت امریکا از تل‌آویو در شرایطی که مشارکتی در این پرونده نداشته باشد منتهی شود. این حمایت هم صورت نخواهد گرفت چراکه جو بایدن بیشتر مایل به تعامل با ایران است و نه حمله به آن. چرا؟ به این دلیل که اگر مساله هسته‌ای ایران حل و فصل نشود می‌تواند پای امریکا را به جنگ منطقه‌ای بکشاند که نیروهای نیابتی ایران هم در آن حرف بسیاری برای گفتن خواهند داشت. به یاد داشته باشیم که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه جو بایدن اخیرا علام کرده که زمان گریز هسته‌ای ایران کاهش یافته و اگر فکری برای برجام نشود ایران تا ساخت بمب تنها چند ماه فاصله خواهد داشت. به گزارش «اعتماد»، جواد ظریف در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان با رد ادعای بلینکن تاکید کرد که اگر ایران به دنبال بمب بود چند ماه قبل به این ظرفیت رسیده بود اما سلاح اتمی در دکترین نظامی ایران جا ندارد.
سی‌ان‌ان در ادامه می‌نویسد: نتیجه هرگونه حمله نظامی اسراییل به تاسیسات هسته‌ای ایران می‌تواند اولویت‌های اصلی جو بایدن را تخریب کند، بهای انرژی را بالا ببرد و همچنین دولت بایدن را دوباره در خاورمیانه گرفتار کند آن هم در روزهایی که این دولت نیاز دارد برای مهار چین به سمت شرق توجه بیشتری داشته باشد. جو بایدن، دونالد ترامپ نیست. بایدن قطعا در دیپلماسی هسته‌ای با نتانیاهو همکاری می‌کند اما به او چک سفید امضا برای تخریب برنامه‌اش در تعامل با تهران نخواهد داد. از سوی دیگر بایدن، باراک اوباما هم نیست که اسراییل از اولویت‌هایش نباشد و نتانیاهو برای جلب نظرش تلاش کند بلکه به اسراییل بسیار نزدیک است. با این همه نتانیاهو و دیگر تندروهای حامی او باید دست از توهم بردارند و بدانند که دولت بایدن برخی مطالبه‌های آنها را پاسخ نخواهد داد: تمدید بندهای غروب در برجام که در حقیقت تاریخ انقضای تعهدات هسته‌ای ایران هستند، محدود کردن واقعی توسعه موشکی ایران یا کاستن از نفوذ منطقه‌ای تهران.
بی‌بی‌سی: ایران دیگر ریشه همه شیطنت‌ها نیست
بی‌بی‌سی در تحلیلی درباره سخنرانی روز پنجشنبه جو بایدن نوشت: سخنرانی او به واسطه آنچه نگفت مهم بود: او هیچ اشاره‌ای به ایران نکرد. این سکوت با توجه به سابقه آنکه وزیر خارجه ترامپ به ایران به چشم ریشه تمام مشکلات در خاورمیانه نگاه می‌کرد قابل توجه است. ناگفته پیداست که دولت بایدن به مساله ایران قید فوریت جدی نزده است. دولت بایدن می‌داند که خروج ترامپ از برجام، فاصله فنی ایران تا بمب را کاهش داده است اما برجام همان توافقی است که این دولت به دنبال بازگشت به آن است. دولت بایدن تلاش می‌کند که نحوه بازگشت به برجام را ترسیم کند اما همزمان به منطقه از لنز پرونده ایران صرفا نگاه نمی‌کند. برهمین اساس است که حمایت تسلیحاتی از امارات و عربستان را به دلیل جنگ یمن متوقف می‌کند.
بلومبرگ: بایدن می‌خواهد نه ترامپ باشد نه اوباما
بلومبرگ در گزارشی به بررسی سیاست جو بایدن درقبال ایران اشاره کرده و در جایگاه حمایت از آن می‌نویسد: دولت جدید امریکا سیاست درستی درقبال ایران اتخاذ کرده است. اگر بیش از اندازه برای نزدیکی به ایران تمایل نشان بدهد مشتاق به نظر خواهد رسید. جو بایدن از زمانی که به کاخ سفید راه یافته بسیار به ندرت درباره ایران صحبت کرده است اما اعضای تیم امنیت ملی او بازگشت سریع به برجام را که میراث باراک اوباما است رد کرده‌اند. در حالی که دولت بایدن از توسل به دیپلماسی در برابر ایران سخن می‌گوید اما جیک سالیوان و آنتونی بلینکن می‌گویند که آماده هستند تا صبر بیشتری به خرج بدهند. این سیاست فضا را برای جو بایدن آماده می‌کند تا نشان بدهد که سیاست خارجی او در قبال ایران نه تداوم سیاست باراک اوباما خواهد بود نه واکنشی به سیاست ترامپ در قبال ایران.
اخراجی‌ها از ایران می‌گویند
«جان بولتون» مشاور امنیت ملی اسبق کاخ سفید می‌گوید بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران کاری دشوار است. بولتون در مصاحبه با شبکه محلی «کردستان 24» گفت، با تغییر دولت در امریکا، بیشترین تغییر سیاست‌های این کشور در غرب آسیا در قبال ایران خواهد بود، اما بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) کار دشواری است. این سیاستمدار جمهوری‌خواه تندرو با تکرار ادعاهایش در زمان حضور در دولت ترامپ، ایران را بزرگ‌ترین تهدید برای صلح و ثبات غرب آسیا توصیف کرد و گفت برجام مانع از اقدامات ایران در منطقه نخواهد شد. بولتون در ادامه این مصاحبه گفت: «به نظر می‌رسد دولت [جو] بایدن، در خارج کردن نیروهای نظامی امریکایی از افغانستان، عراق و سوریه بی‌میل‌تر از دولت [دونالد] ترامپ باشد. اینکه امریکا موفقیت‌هایش در شمال سوریه و دیگر نقاط را رها کند، اشتباه بزرگی است.» او با اشاره به دشواری‌های همکاری با دولت ترامپ گفت: «منافع او در خاورمیانه محدود بودند و بیشتر به پایان دادن حضور نظامی در منطقه خلاصه می‌شد اما به عواقب آن توجهی نداشت.»
«نیکی هیلی»، نماینده پیشین امریکا در دولت «دونالد ترامپ»، رییس‌جمهور پیشین امریکا تضعیف اقتصاد ایران و بروز تظاهرات‌های خیابانی را هدف سیاست‌های دولت قبلی امریکا دانسته است.
او در مصاحبه با شبکه خبری «فاکس‌نیوز» گفت: «[تحریم‌ها] اقتصاد ایران را ضعیف کرد تا جایی که مردم در خیابان‌ها علیه رژیم تظاهرات کردند. این همان چیزی بود که ما می‌خواستیم.» نیکی هیلی از سیاست احتمالی «جو بایدن»، رییس‌جمهور فعلی امریکا درباره ایران انتقاد کرد و آن را «واقعا خطرناک» توصیف کرد. او گفت: «شما می‌بینید که آنها قصد دارند به توافق ایران (برجام) برگردند؟ معنای این چیست؟ معنایش این است که می‌خواهند همه تحریم‌هایی را که ما علیه آنها وضع کردیم، برگردند.»