چاپ

پیام ویژه - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سارا معصومی/ «آخرین گلوله باقیمانده برای نجات توافق هسته‌ای» عبارتی است که جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با آن سفر انریکه مورا، معاون خود به تهران را توصیف کرد. انریکه مورا که در مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده نقش پیام‌رسان را در چند ماه اخیر بازی کرده در حالی به تهران رسید که رابطه ایران و اتحادیه اروپا گرفتار جزر و مد شده، تهران و واشنگتن در دورترین فاصله از توافق قرار گرفته‌اند و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم از باقیماندن اختلاف با تهران بر سر برنامه هسته‌ای اعلام نشده خبر می‌دهد. در حالی که گفته می‌شود مذاکرات انریکه مورا در تهران تا روز جمعه ادامه پیدا خواهد کرد، امیر قطر نیز امروز به دعوت ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور در تهران خواهد بود. قطر در کنار عمان یکی از دو کشور منطقه‌ای است که تلاش مضاعفی را برای به نتیجه رسیدن مذاکرات احیای برجام آغاز کرده است.
میزبانی از مورا در سایه بازداشت شهروندان اروپایی
غروب سه‌شنبه به وقت تهران بود که تازه‌ترین سخنان رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همزمان با دومین سفر انریکه مورا به تهران در سال جاری توجه‌ها را به خود جلب کرد. گروسی در جریان سخنرانی در پارلمان اروپا با ابراز امیدواری نسبت به حصول توافق در یک چارچوب زمانی معقول، هشدار داد که پنجره فرصت می‌تواند در هر زمانی بسته شود. گروسی که در چند هفته اخیر پس از قرار گرفتن ایران و آژانس در مسیر اجرای یک نقشه راه مشخص برای حل و فصل اختلاف‌ها سکوت اختیار کرده بود این‌بار در حالی که امید به احیای برجام کمرنگ‌تر از پیش شده بر حجم فشار بر تهران در حوزه فنی نیز افزود و گفت: «اوضاع چندان خوب به نظر نمی‌رسد. ایران، در حال حاضر درباره اطلاعاتی که از آنها خواسته‌ایم شفاف عمل نکرده و ما بسیار نگران هستیم.»
تنها چند ساعت پیش از دیدار انریکه مورا با علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه و رییس هیات مذاکره‌کننده ایران با 1+4، سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرد که حکم اعدام احمدرضا جلالی که تابعیت سوئد را دارد به اتهام جاسوسی اجرا خواهد شد. همزمان با آماده شدن مورا برای حضور در وزارت خارجه بود که وزارت اطلاعات با صدور اطلاعیه‌ای از بازداشت دو فرد اروپایی سازمان‌دهنده آشوب و بی‌نظمی خبر داد اما تا لحظه تنظیم این خبر هویت و ملیت این دو اروپایی اعلام نشده است. هفته گذشته نیز روزنامه سوئدی «آفتون‌بلادت» از بازداشت یک مرد سوئدی در ایران خبر داد که همراه با گروهی گردشگر به این کشور سفر کرده بود. خبر اعدام قریب‌الوقوع جلالی و بازداشت سه شهروند کشورهای اروپایی در چند روز اخیر در حالی منتشر شده که جلسات دادگاه حمید نوری در سوئد به پایان رسیده و دادستان این پرونده برای نوری درخواست اشد مجازات (حبس ابد) را کرده است. در حالی که سخنگوهای وزارت خارجه و قوه قضاییه ایران می‌گویند ارتباطی میان تایید حکم جلالی و بازداشت چند اروپایی با دادگاه حمید نوری وجود ندارد، دولت سوئد به شهروندان این کشور هشدار داده که از سفر به ایران خودداری کنند و تهران را به تلاش برای تحت فشار قرار دادن سوئد به منظور آزاد کردن حمید نوری متهم کرده است.
به گزارش «اعتماد»، تلاش برای احیای برجام از فروردین ماه 1400 و در واپسین ماه‌های دولت دوازدهم آغاز شد و در آذرماه 1401 پس از چند ماه وقفه دور هفتم این مذاکرات به ریاست علی باقری از سر گرفته شد. قریب به 6 ماه اخیر این مذاکرات به سبک و سیاق 6 دور نخست میان ایران و 1+4 به شکل مستقیم و ایران با ایالات متحده به شکل غیرمستقیم ادامه یافت که تاکنون به حصول نتیجه و احیای توافق هسته‌ای مصوب جولای 2015 منتهی نشده است. در دوره‌های هفتم و هشتم مذاکرات احیای برجام که آخرین مرحله آن در اسفندماه در وین برگزار شد دو طرف موفق به نگارش متنی شدند که در سایه آن تعداد پرانتزهای باز حاوی موارد اختلافی باقیمانده به کمتر از تعداد انگشتان یک دست رسید. زمانی که انریکه مورا در نخستین هفته‌های سال جاری به تهران و سپس واشنگتن سفر کرد، گفته شد که اصرار ایران بر حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست به اصطلاح گروه‌های تروریستی ایالات متحده و مخالفت واشنگتن با این مطالبه به تنها اختلاف باقیمانده تبدیل شده است. این در حالی است که سخنگوی وزارت خارجه ایران در چند هفته اخیر هربار در پاسخ به پرسش خبرنگاران این روایت را رد و تاکید کرده که امریکا با تمرکز بر این اختلاف در حال فروکاستن از اختلاف‌های باقیمانده میان تهران و واشنگتن است. سعید خطیب‌زاده البته اشاره‌ای به ماهیت سایر اختلاف‌های باقیمانده هم نکرده و این در حالی است که علی باقری به عنوان رییس هیات مذاکره‌کننده هم از حضور در برنامه‌های تلویزیونی برای ارایه توضیح به افکار عمومی درباره وضعیت مذاکرات پرهیز می‌کند. در چنین شرایطی، فضای رسانه‌ای پیرامون فرجام مذاکرات احیای برجام - برخلاف سال‌های گذشته- در اختیار روایت‌سازی‌های ایالات متحده قرار گرفته است. روایتی که ایران را مقصر تطویل مذاکرات و هرگونه شکست احتمالی این روند می‌داند. مقام‌های آگاه امریکایی و اروپایی در چند هفته اخیر با استفاده از سکوت یا کلی‌گویی مقام‌های ایرانی که بعضا انفعال رسانه‌ای قابل تعبیر است، اقدام به اهرم‌سازی در چند حوزه کرده‌اند. از انداختن توپ تصمیم‌گیری به زمین ایران تا اعلام آمادگی برای ازسرگیری مذاکرات میان علی باقری و انریکه مورا و متهم کردن تهران به عدم استقبال از این ایده، از پررنگ کردن اختلاف با ایران در پرونده‌های غیربرجامی به شمول پرونده‌های قضایی اسدالله اسدی و حمید نوری و زندانیان دوتابعیتی ایرانی - امریکایی تا هشدار درباره وضعیت اورژانسی پرونده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که سفر انریکه مورا به تهران آخرین تکه از پازل در حال تکمیل اروپا و امریکا برای مقصر جلوه دادن ایران در شکست مذاکرات احیای برجام باشد. پازلی که ایران با توجه به اعلام قبلی مبنی بر حضور معاون جوزپ بورل در تهران تا روز جمعه فرصت برای برهم زدن آن را در اختیار دارد.
به گزارش «اعتماد»، رسانه‌های غربی در بازتاب سفر انریکه مورا به تهران اشاره کردند که دو مساله بازداشت شهروندان اروپایی در ایران و حمله دوباره ایران به مناطقی در شمال عراق این سفر را تحت‌الشعاع قرار داده است. خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی درباره سفر مورا به تهران پس از اشاره به مساله بازداشت شهروندان اروپایی در ایران و حمله نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به مناطقی در کردستان عراق به بررسی وضعیت اختلاف‌ها در مسیر احیای برجام پرداخته و می‌نویسد: پرونده مذاکرات در بن‌بست قرار گرفته اما همزمان همه از ضرورت توافق سخن می‌گویند. برنامه هسته‌ای ایران با سرعت در حال پیشروی است و این در حالی است که جنگ روسیه در اوکراین، غرب را نیازمند بازگشت ایران به بازار انرژی کرده است. ایران می‌گوید که به‌رغم تحریم‌ها میزان فروش نفت این کشور افزایش فاحشی داشته است. همزمان مقام‌های ایرانی ادعا می‌کنند که به زودی در قالب یک توافق جداگانه، بخش‌هایی از اموال بلوکه شده ایران آزاد و تبادل زندانی میان ایران و امریکا هم صورت خواهد پذیرفت. مقام‌های امریکایی این ادعا را تکذیب کرده‌اند.
به گزارش «اعتماد»، نخستین روز از مذاکرات انریکه مورا با علی باقری در حالی بدون انتشار خبر رسمی از جزییات مورد بحث به پایان رسید که پیش از این برخی رسانه‌های اروپایی به نقل از دیپلمات‌های غربی ادعا کرده بودند که اروپا آماده است برای جلب رضایت ایران در عقب‌نشینی از مطالبه حذف نام سپاه از لیست به اصطلاح گروه‌های تروریستی، امتیازهای دیگری را روی میز مذاکره قرار بدهد. این در حالی است که موضع اعلامی ایران اصرار بر مطالبه مطرح شده درباره سپاه است. تیم مذاکره‌کننده امریکا ادعا می‌کند که تحریم سپاه به واسطه اختلاف‌های غیرهسته‌ای وضع شده و ایران اگر خواهان رفع این تحریم است باید امتیازی فراتر از برجام بدهد. برخی منابع امریکایی ادعا می‌کنند که هیات مذاکره‌کننده ایران پذیرفته بود تعهدی برای عدم هدف قرار دادن مقام‌های امریکایی (در انتقام ترور سردار شهید حاج قاسم سلیمانی) در بیانیه نهایی اعلام توافق احیای برجام بدهد، اما پس از آنکه امریکا با عدم افشای این تعهد از سوی ایران مخالفت کرد، تهران نیز از موضع خود عقب‌نشینی کرد. ادعایی که از سوی مقام‌های ایرانی تایید نشده است.
به گزارش «اعتماد»، چند سناریو به عنوان نتیجه مذاکرات مورا در تهران قابل تصور است: 1. ایران در ازای امتیازی متفاوت از مطالبه خروج نام سپاه از FTO عقب‌نشینی می‌کند. 2. امریکا سازوکار تازه‌ای را برای حذف نام سپاه از لیست مطرح می‌کند. 3. ایران با توافق اولیه پیشین درباره شروط خروج نام سپاه موافقت می‌کند. 4. شکست تلاش‌های انریکه مورا و ورود پرونده به یک فاز جدید تنش.
تلاش‌ها برای احیای برجام در شرایطی در تهران ادامه دارد که روند مذاکرات تحت سایه مسائل و پرونده‌های غیربرجامی به خصوص حمله نظامی روسیه به اوکراین قرار گرفته است. اتفاقی که از تلاش روسیه و چین برای به ثمر رساندن مذاکرات کاست و همزمان عده‌ای را به این برداشت اشتباه که تطویل مذاکرات می‌تواند تامین‌کننده منافع بیشتری از ایران باشد، انداخت.