چاپ

پیام ویژه - جام جم /متن پیش رو در جام جم منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
گرچه هشدار «زمستان نزدیک می‌شود» در سریال پربیننده «بازی تاج و تخت» با آن جلوه‌های تصویری سرد و شخصیت‌های بی‌رحم و گاه رئوفش، چندان باورپذیر به نظر نمی‌رسید اما با وقوع جنگ اوکراین، زمستان فرا رسید. اوکراین و روسیه به‌عنوان طرف‌های درگیر در این جنگ، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین صادرکنندگان گندم، کودهای شیمیایی، دانه‌های روغنی و روغن هستند اما براساس گزارش سازمان ملل متحد، به‌دلیل آثار جنگ در زمستان سال جاری 20 تا 30درصد نواحی کشت اوکراین بایر باقی خواهد ماند. با توجه به این‌که این دو کشور 33درصد گندم، 27درصد ذرت، 17‌درصد از دانه‌های آفتابگردان و 73‌درصد از روغن آفتابگردان جهان را عرضه می‌کردند، کاهش صادرات این کشورها به افزایش مؤثر قیمت‌ها منجر شده‌است.
برای نمونه در مورد گندم که قوت غالب کشورهای فقیر را تامین می‌کند، بهای گندم حداقل 40‌درصد افزایش می‌یابد چرا که براساس اعلام میکولاسولسکی، وزیر کشاورزی اوکراین شاهد افزایش قیمت هر تن گندم از 430‌دلار به 700‌دلار خواهیم بود. این وضعیت موجب شده که براساس گزارش سازمان ملل متحد چشم‌انداز پایان 2022 برای کشورهای فقیر بسیار تیره باشد. درحالی که گزارش سال 2021 این نهاد بین‌المللی نشان می‌دهد 193‌میلیون نفر با ناامنی غذایی مواجه بودند، در سال جاری میلادی 40‌میلیون نفر دیگر به این رقم اضافه می‌شوند.
تاثیر جنگ بر تامین گندم
همزمان با گرانی بنزین، از آنجا که روسیه 75‌درصد کود نیتروژن جهان را تامین می‌کند و از آنجا که این کشور اولین صادر‌کننده کودهای کشاورزی است، قیمت تولید غذای تمام کشورها افزایش پیدا می‌کند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در توصیف شدت بحران گفته؛ ده‌ها میلیون نفر در خطر سقوط به قحطی و گرسنگی قرار دارند. در این میان، کشور حدود 85میلیون نفری ایران هم که براساس اعلام عطاا... هاشمی، رئیس بنیاد ملی گندمکاران، 20درصد گندم خود را از اوکراین وارد می‌کرد از این وضعیت متاثر شده‌است.
بر‌اساس اعلام رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران، ایران سال گذشته 175‌هزار تن واردات از کشور اوکراین داشت که 172‌هزار دلار آن مربوط به محصولات کشاورزی و غذایی بود. کاوه زرگران نیز اعلام کرد ایران در همین زمان، سه میلیون و 778 هزار تن واردات از کشور روسیه داشت که حدود سه میلیون و 351 هزار تن آن مربوط به محصولات کشاورزی و غذایی است.
آمار گمرک هم نشان می‌دهد تنها در اسفند و فروردین ماه یعنی دو ماه ابتدای آغاز جنگ اوکراین، 97‌درصد از وزن واردات اوکراین به ایران کاهش یافته است اما سهم واردات ایران از روسیه در همین مدت نسبت به سال گذشته به لحاظ وزنی 109درصد افزایش یافته است.
کشاورزی فراسرزمینی
از آنجا که طبق اعلام گمرک، گندم و ذرت اقلام اساسی وارد شده از روسیه در این دو ماه بودند؛ ایران، روسیه را جایگزین اوکراین کرده‌است. با این حال به نظر می‌رسد که ایران به سیاست‌های کاهش مصرف ارز نیاز دارد. در روزهای گذشته، گزارش دیدار هیات تجاری روسیه با برخی اعضای اتاق بازرگانی تهران، منتشر شد. ظاهرا هیات روسی پیشنهاد داده ایران حدود 100هزار هکتار زمین در اختیار بگیرد و به کشاورزی فراسرزمینی بپردازد. اما مجری سابق طرح گندم، اعتقاد دارد که این ظرفیت در کشور وجود دارد. اسماعیل اسفندیاری‌پور در این مورد به جام‌جم گفت: «با این‌که ایران هشت سال پیش از لحاظ تولید گندم وضعیت به‌مراتب بهتری را داشت اما هنوز امکان احیای این ظرفیت وجود دارد.»
به گفته این کارشناس کشت گندم با پشتیبانی و حمایت از کشاورزان از طریق خرید تضمینی به نرخ واردات گندم، حمایت بیشتر از آبیاری میکرو و قطره‌ای، حمایت از خرید بذر و تجهزات به‌راحتی امکان این‌که بتوان به‌ازای هر مترمکعب 2 تا 2.5کیلوم‌گرم گندم تولید کرد، وجود دارد. می‌توان با سرمایه‌گذاری مناسب و استفاده از شیوه‌های مدرن آبیاری 7000 تا 8000 تن گندم تولید کرد که این بخشی از نیاز کشور را تامین می‌کند البته نیاز کشور 13 تا 14 هزار تن اعلام شده‌است. با این حال از آنجا که بخش عمده‌ای از رشد و نمو گندم مربوط به پاییز و زمستان است و گندم هم گیاه پاییزه است با کمی بارش مناسب، می‌توان ظرفیت بیشتری را احیا کرد.
لزوم تولید گندم در ایران
مجری سابقه طرح گندم در پاسخ به این پرسش که آیا ایران نیاز به کشاورزی فراسرزمینی دارد، گفت: «گندم کالای استراتژیک محسوب می‌شود. برای حفظ امنیت غذایی کشور بهتر است که در داخل تولید شود. از این‌رو، نمی‌توان اولویت داخلی را تحت تاثیر قرار داد.»
به‌گفته اسفندیاری‌پور، از آنجا که گندم به سبب تبدیل‌شدن به نان و فرآورده‌های دیگر، غذای اصلی ایرانیان است و 85‌درصد آن را پروتئین تشکیل می‌دهد و حدود 40‌درصد امنیت غذایی کشور به آن وابسته است، بهتر است در داخل تولید شود و زنجیره تولید آن به فرا سرزمین منتقل نشود.
سال گذشته و پیش از آغاز جنگ اوکراین، میزان خرید تضمینی از کشاورزان 50‌درصد و میزان تولید 30‌درصد کاهش یافت اما امسال هم امکان تحقق خودکفایی با توجه به کسری میزان تولید وجود ندارد. سال گذشته حدود پنج ‌میلیون تن محصول خریداری و حدود سه میلیون تن هم وارد شد. باید دید که میزان تولید سال جاری با در نظر گرفتن افزایش 4500 تومانی قیمت خرید تضمینی چه اندازه افزایش می‌یابد اما در هر حال، برابر اعلام جواد اوجی، وزیر نفت؛ دولت برای واردات پنج میلیون تن گندم غلات با روسیه به توافق رسیده‌است.