چاپ

پیام ویژه - اعتماد / « بهانه‌هایی برای آغاز جنگ تحمیلی » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته محمود فاضلی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
پس از پیروزی انقلاب ‌اسلامی و همزمان با تشکیل دولت موقت، دولت عراق نظام ایران را به‌رسمیت شناخت اما به تدریج با متشنج دیدن مناسبات ایران و امریکا، ضعف نیروهای مسلح ایران و احساس خطر از تاثیر انقلاب ‌ایران بر شیعیان عراق، موضع خود را تغییر داد. با گسترش دامنه اختلافات داخلی در ایران و نیز وقایعی که به انزوای سیاسی ایران در صحنه روابط بین‌المللی منجر شد، عراق درصدد برآمد تا حساب‌های خود را با ایران تسویه کند. رژیم عراق درگیری‌های مرزی را نیز شدت بخشید. با آغاز ریاست‌جمهوری صدام در خرداد 1358 بی‌ثباتی روابط ایران و عراق شدت یافت. پس از حملات توپخانه‌ای و هوایی عراق علیه شهر مهران، درگیری‌های مرزی دو کشور به نحو بارزی افزایش یافت. دولت عراق به‌ هیچ یک از اقدامات دولت ایران که در چارچوب قرارداد 1975 الجزایر و برای تعیین دقیق مرزها و نیز مسائل کنترل مرزها انجام می‌شد، اهمیت نمی‌داد و معمولا مکاتبات مقامات ایرانی را بی‌پاسخ می‌گذاشت. با به ‌قدرت رسیدن صدام بر مسند ریاست‌جمهوری، موقعیت لازم برای جاه‌طلبی او فراهم شد. وی شخصا امضای قرارداد الجزایر را دلیل کاهش میزان محبوبیتش نزد مردم عراق می‌دانست، از این رو در پی آن بود تا در فرصت مناسبی این مساله را جبران کند و در آن زمان، انقراض حکومت پهلوی و پیروزی انقلاب‌ اسلامی فرصت لازم را برای وی فراهم آورد، چراکه پیش از این شاه ایران به‌ دلیل موقعیتی که در صحنه روابط بین‌الملل به ‌ویژه نزد امریکاییان داشت، مانع عمده‌ای در مقابل جاه‌طلبی صدام شمرده می‌شد. وقوع انقلاب ‌اسلامی در ایران منافع قدرت‌های بزرگ در سطح منطقه و جهان را با تهدید روبه‌رو ساخت. تسخیر سفارت امریکا در تهران و تهدیدی که از ناحیه ایدئولوژی اسلامی- انقلابی برای تداوم صدور نفت منطقه خلیج‌فارس به جهان غرب ایجاد کرده بود، سبب شد تا واشنگتن اقدامات گسترده‌ای را برای ضربه‌ زدن به ایران آغاز کند. انزوای سیاسی ایران در عرصه روابط بین‌المللی موجب شد تا صدام به این نتیجه برسد که برای اجرای نقشه‌های جاه‌طلبانه‌اش، حتی اگر از پشتیبانی قدرت بزرگ برخوردار نباشد، سکوت آنها را همراه خواهد داشت. دولت عراق برای زمینه‌سازی تهاجم به ایران ضمن اجرای تحریکاتی در داخل ایران مانند حمایت از مخالفان انقلاب و ایجاد مشکلاتی قومیتی در کشور، دعاوی ارضی مختلفی را علیه ایران مطرح کرد. عراق در نخستین گام کوشید تا مشروعیت قرارداد الجزایر را زیر سوال ببرد و دولت ایران را به تجدید‌نظر در قرارداد وادار سازد. در این راستا، لطیف‌ جاسم وزیر اطلاعات وقت عراق از ایران خواست تجدیدنظر در قرارداد الجزایر که میان شاه و صدام در سال 1975 به امضا رسیده بود را بپذیرد.
عراق همچنین برای جلب همکاری کشورهای عرب خلیج‌فارس و نیز به منزله دستاویزی جدید برای تشدید اختلافات دو کشور تصرف جزایر سه‌گانه را به وسیله ایران محکوم و از دولت ایران خواست تا هرچه سریع‌تر نیروهای خود را از این جزایر خارج کند. همزمان دولت عراق ادعاهای مختلفی را مبنی بر دخالت ایران در مسائل داخلی آن کشور مطرح کرد. عراق سوءقصدی را که در تاریخ 14 فروردین 1359 به طارق عزیز در بغداد روی داد و طی آن دو نفر کشته شدند به دولت ایران نسبت داد و صدام سوگند یاد کرد که از ایران انتقام خواهد گرفت. همزمان اخراج گسترده‌ ایرانیان مقیم عراق آغاز شد. همچنین عراق، ایران را به حمایت از مخالفان کرد آن کشور متهم کرد. به‌زعم آنها ایران رهبران کردستان را از امریکا به ایران دعوت کرده و مصمم است تا منطقه کردستان عراق را ناآرام کند. ادعای عراق در حالی بود که مقامات عراقی از جمله طه‌یاسین رمضان در اول اردیبهشت 1359 پایبندی کشورش بر گرفتن حق ملت عرب عربستان (خوزستان) تاکید کرده بود! و صدام در مجمع شورای ملی عراق اعلام کرده بود: «ما به فریاد برادران عربی که در عربستان (خوزستان) به‌سر می‌برند بی‌تفاوت نخواهیم بود.» روابط دیپلماتیک دو کشور با اقدامات کنسولگری‌های دو کشور به‌ شدت تیره شد. در این مدت کنسولگری عراق در خرمشهر اشغال شد و متقابلا کنسولگری ایران در بصره به اشغال عراق درآمد. روابط دو کشور از سطح سفارت به کاردار کاهش یافت. بمباران قصرشیرین در 13 شهریور 59 و اشغال دو پاسگاه مرزی ایران دو اقدام دیگر عراق بود. دلیل ارایه شده بغداد این بود این مناطق طبق قرارداد الجزایر باید به عراق مسترد شود! در 26 شهریور 1359 صدام طی نطقی قرارداد الجزایر را در مقابل دوربین‌های تلویزیونی پاره کرد و در همان روز طی یادداشت وزارت خارجه عراق موضوع به اطلاع کاردار ایران در عراق رسید. دولت عراق از تمامی کشتی‌ها و نفتکش‌هایی که قصد عبور از اروندرود را داشتند، خواست تا پرچم عراق را بر عرشه خود نصب کنند و مالیات عبور را نیز که مبلغ آن در بغداد تعیین خواهد شد، بپردازند. با این اقدام عراق، حق کشتیرانی در اروندرود را برای خود انحصاری اعلام و بالاخره در تاریخ 31 شهریور 1359 به‌ طور رسمی و با یک لشکر پیاده و زرهی از طریق مرزهای غربی به ایران وارد شد و همزمان با این اقدام هواپیماهای عراق فرودگاه‌های تهران، اهواز و تبریز را بمباران کردند. محاسبات صدام بر این مبنا بود که شرایط نابسامان داخلی و بین‌المللی ایران و همچنین توسعه قدرت نظامی ارتش عراق، این کشور را سریع و آسان به اهداف خود در جنگ خواهد رساند. عراق تصور می‌کرد ایران توان کنترل و مدیریت جنگ را ندارد و با توجه به آشفتگی‌های سیاسی داخلی و عدم روابط مناسب بین‌المللی و نداشتن تجربه کافی دولتمردان جدید، بروز جنگ باعث ایجاد یک بحران ملی در ایران خواهد شد و این بحران، پیروزی عراق را رقم خواهد زد.