چاپ

پیام ویژه - آفتاب یزد /متن پیش رو در آفتاب یزد منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
90 سال پیش استالین ابزاری به اسم فتوشاپ نداشت اما این باعث نشد وی رد دشمنانش را از کتاب‌های تاریخ پاک نکند حتی معروف‌ترین عکس سربازان شوروی در حال برافراشتن پرچم خود پس از نبرد برلین نیز دستخوش تغییراتی شده است.
عکسی را که در دهه 1930 از پنج مقام حزب کمونیست در اتحاد جماهیر شوروی گرفته شده است مقایسه کنید، شخصی به نامآول انوکیدزه یکی از سیاستمداران شوروی را خواهید دید که در کنار نخست وزیر شوروی ویاچسلاو مولوتوف و دیگران عکس گرفته شده است. اما در خلال پاکسازی بزرگ یوزف استالین، وی که عضو سابق بالاترین هیئت حاکمه حزب کمونیست شناخته می‌شد به اتهام همکاری با دشمن، پای جوخه دار اعدام شد. سپس تصویر کت و شلواری او در عکس‌های هیئت شوروی با تکنیک روتوش حذف و یک مقام سیاسی دیگری در همان عکس‌ها جایگزین می‌شد. پاک کردن انوکیدزه محصول یک توطئه واقعی برای تغییر درک عمومی در اتحاد جماهیر شوروی در دوران دیکتاتوری جوزف استالین بود. تعهد استالین به سانسور و تحریف عکس چنان قوی بود که در اوج قدرت بین‌المللی اتحاد جماهیر شوروی، تاریخ را با استفاده از تغییر عکس بازنویسی کرد. مخاطرات فقط تاریخی نبودند. هر پاکسازی به معنای نوسانی از وفاداری‌های استالین بود و بیشتر سوژه‌های ناپدید شده در زندگی واقعی نیز ناپدید شدند (یا کشته شدند).
ژوزف استالین پس از تحکیم قدرت خود در سال 1929به اعضای شوروی‌هایی که به نظر او آلوده به ارتباط با جنبش‌های سیاسی پیش از خود بودند اعلان جنگ کرد. او در آغاز سال 1934 گروهی از «دشمنان» سیاسی را که همیشه در حال تغییر بودند از بین برد. تخمین زده می‌شود که 750000 نفر در جریان این پاکسازی بزرگ جان باختند و بیش از یک میلیون نفر دیگر برای انجام کارهای سخت در گولاگ ها (اردوگاه‌های کار اجباری زمان شوروی در مناطق سردسیر سیبری) به مناطق دورافتاده تبعید شدند.
در طول پاکسازی‌ها بسیاری از دشمنان استالین به سادگی از خانه‌های خود ناپدید شدند. برخی دیگر پس از محاکمه‌های نمایشی در ملاء عام اعدام شدند. از آنجایی که استالین ارزش عکس‌ها را هم در سوابق تاریخی و هم استفاده‌اش از رسانه‌های جمعی برای تأثیرگذاری بر اتحاد جماهیر شوروی می‌دانست، آن‌ها اغلب از عکس‌ها نیز ناپدید شدند. مدت یژوف در دست راست استالین کار کرد و هزاران نفر از مقامات حزب کمونیست را مورد بازجویی، اتهامات دروغین و دستور اعدام قرار داد. اما در سال 1938ورق برگشت. یژوف پس از غصب توسط یکی از معاونان خود، از چشم استالین افتاد. او محکوم شد، مخفیانه دستگیر شد، در دادگاهی مخفی محاکمه شد و نهایتا اعدام شد. سانسور چیان استالین سپس یژوف را از پرونده عکاسی حذف کردند. از جمله او را از عکسی که در آن در کنار رئیس سابق خود استالین که در کنار یک آبراه لبخند می‌زد. روتوش‌کننده‌های عکس، یژوف را از عکس حذف کردند و با استفاده از تکنیک‌های ابتدایی ویرایش عکس آب جدیدی در قسمت حذف شده وارد کردند تا فضایی را که یژوف در آن قرار می‌گرفت، بپوشاند.
استالین با تعداد زیادی از مقامات حزبی که در رویدادهای مختلف در کنار او عکس گرفته بودند همین کار را کرد. گاهی اوقات با طولانی‌تر شدن فهرست دشمنان سیاسی، سانسورچی‌های رسمی مجبور بودند بارها و بارها عکس‌ها را روتوش کنند. در یک عکس، استالین با گروهی سه نفره از معاونانش نشان داده شده است. از آنجایی که هر یک از نمایندگان از چشم استالین افتادند، هر دو از عکس حذف شدند تا اینکه فقط استالین باقی ماند. تصور می‌شود که وسواس استالین در تحریف عکس‌ها صنعت کوچکی را در اتحاد جماهیر شوروی تشکیل می‌داد. یاران استالین با ناشران تماس گرفتند و به آن‌ها گفتند دشمنان را از عکس‌های آینده حذف کنند و آن‌ها نیز این کار را می‌کردند. به گفته مورخ طراحی دیوید کینگ هزاران عکس تحریف شده از زمان استالین نسخه اصلی آن‌ها کشف شده است. این کار در یک مکان یا حتی از طریق یک وزارتخانه رسمی انجام نشده است. کینگ می‌نویسد: «دستکاری عکاسی به‌صورت موردی بسیار کار می‌کرد. دستورات بی‌سر و صدا انجام می‌شد. یک کلمه در گوش سردبیر یا یک مکالمه تلفنی محتاطانه از یک «مقام بالاتر» برای حذف هرگونه ارجاعات بیشتر بصری یا تحت اللفظی به یک قربانی کافی بود؛ صرف نظر از اینکه او چقدر مطرح یا شناخته شده بوده است. گاهی اوقات تحریف عکس به معنای بازگشت به گذشته برای تغییر سابقه تاریخی بود. مانند زمانی که استالین دستور داد لئون تروتسکی که زمانی یکی از چهره‌های برجسته حزب کمونیست بود از همه عکس‌ها حذف شود. پس از تبعید تروتسکی توسط استالین به دلیل ایجاد یک مخالفت ناموفق علیه رهبری خود، این انقلابی مورد ضرب و شتم قرار گرفت و در عکس‌های بی‌شماری پوشانده شد. گاهی اوقات استالین خود را در عکس‌ها در لحظات کلیدی تاریخ قرار می‌دادیا از تکنسین‌های عکس می‌خواست او را بلندتر یا خوش‌تیپ‌تر نشان دهند.
حتی شهروندان مجبور بودند وارد عمل شوند. با گسترش روزافزون پاکسازی‌های استالین، غیرنظامیانی که می‌ترسیدند به عنوان دشمنان سیاسی او شناخته شوند متوجه شدند که داشتن عکس‌های دشمنان سیاسی استالین حتی عکس‌هایی در کتاب‌ها یا مجلات چاپ شده بوده است نیز خطرناک است. آن‌ها یاد گرفتند که مواد خود را با قیچی یا جوهر خراب کنند. هلن راپاپورت زندگی نامه نویس، می‌نویسد: «چنین فضای ترس بود که خانواده‌های کسانی که دستگیر و محکوم شدند مجبور شدند حتی تصویر عزیزانشان را در سوابق شخصی خود از بین ببرند. وسواس استالین در دستکاری تصویر تنها به عکس ختم نشد. همانطور که یان پلمپر مورخ اشاره می‌کند پرتره‌های استالین که همه جا و در هر خانه و تجارتی وجود داشت تحت نظارت دیوانه‌وار قرار داشتند. دیکتاتور ارتشی از نقاشان را مأمور ساخت پرتره‌های رسمی خود کرد و به برخی از هنرمندان مبالغ هنگفتی پول برای نقاشی او پیشنهاد کرد. سپس پرتره رسمی بارها و بارها تکثیر و روتوش شد تا اینکه مورد پسند استالین قرار گرفت.
پلمپر می‌نویسد: «مقدار و جزئیات مستندات در مورد روتوش (و کل فرآیند بازآفرینی عکس) شگفت‌انگیز است». «این منعکس‌کننده یک نگرانی شدید برای تثبیت مسئولیت‌های روشن روی کاغذ است و اضطراب فوق العاده از اینکه مبادا چیزی خراب شود».
> ساعت مچی‌های دزدیده شده:
همانطور که تحریف عکاسی در تلاش‌های تبلیغاتی اتحاد جماهیر شوروی رایج‌تر و رایج‌تر شد، این مهم خودگریزی برای فرار از خشم استالین نیز شد. عکس معروف سربازان شوروی را در حال برافراشتن پرچم خود بر فراز رایشستاگ (ساختمان پارلمان آلمان) بمباران شده در نبرد برلین در پایان جنگ جهانی دوم بگیرید. این عکس نمادین (از برافراشتن پرچم در ایوو جیما الهام گرفته شده است) همچنین به طور خاص برای دور زدن خشم استالین نیز دستخوش تغییراتی شده است. عکاس مچ‌های سربازان را که از ساعت‌های مچی دزدیده شده از شهروندان آلمانی در مسیر به رایشستاگ غارت کرده بودند را در این عکس پنهان کرد. استالین به سربازانش دستور داده بود که غارت نکنند بنابراین ساعت‌ها باعث می‌شد تا سربازان تنبیه و شاید کشته شوند.
استالین تنها دیکتاتوری نبود که عاشق ادیت عکس بود. آدولف هیتلر وزیر تبلیغات خود جوزف گوبلز را از عکس او و کارگردان لنی ریفنشتال در سال 1937 حذف کرد، اگرچه انگیزه‌های او برای انجام این کار نامشخص است. بنیتو موسولینی نیز عکس معروفی از خود در حال سوار شدن پیروزمندانه بر روی اسبی که پس از بیرون کشیدن راننده‌ای که اسب را در دست داشت منتشر کرده. و ظاهراً کیم جونگ اون از فتوشاپ برای کوچکتر نشان دادن گوش‌هایش استفاده می‌کند. اما همانطور که استالین نشان می‌دهد دستکاری عکس‌ها همیشه به اندازه گوش‌های فرد نیست. این می‌تواند راهی برای پاک کردن واقعی دشمنان سیاسی امروز از تصویر فردای تاریخ باشد و آینده را به اندازه حال پر از تبلیغات و دروغ غیرقابل اعتماد کند.