بزرگنمايي:

پیام ویژه - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سه منبع منطقه‌ای آشنا با مذاکرات اسرائیل- عربستان گفتند پادشاهی سعودی مصمم به تضمین یک پیمان نظامی است که ایالات متحده را ملزم به دفاع از این پادشاهی در ازای گشایش در روابطش با اسرائیل می‌کند و حتی اگر اسرائیل امتیازات عمده‌ای به فلسطینی‌ها برای دولت شدن ارائه ندهد، توافق را متوقف نخواهد کرد. این پیمان به سبک پیمان ناتو و ضامن این پادشاهی خواهد بود. این مساله برای اولین بار بین محمد بن‌سلمان ولیعهد و جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا در جریان سفر وی به عربستان سعودی در ژوئیه2022 مورد بحث قرار گرفت. در عوض، یک منبع آمریکایی گفت که این پیمان ممکن است شبیه پیمان‌هایی باشد که واشنگتن با کشورهای آسیایی منعقد کرده است یا اگر موافقت کنگره آمریکا را جلب نکند، می‌تواند شبیه توافق آمریکا با بحرین باشد؛ جایی که ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در آن مستقر است. چنین توافقی نیازی به حمایت کنگره ندارد. این منبع آمریکایی گفت: واشنگتن همچنین می‌تواند با تعیین عربستان سعودی به‌عنوان متحد اصلی غیر ناتو، هر توافقی را مطلوب‌تر کند؛ وضعیتی که پیش از این به اسرائیل داده شده بود.
«سامیا ناخول»، «جیمز مکنزی»، «مت اسپتالنیک» و «عزیز الیعقوبی» در گزارش اختصاصی 29سپتامبر برای رویترز نوشتند، اما همه منابع گفتند که عربستان سعودی در صورت مواجهه با حملاتی مانند حملات موشکی 14سپتامبر2019 به مراکز نفتی این کشور که بازارهای جهانی را متلاطم کرد، به کمتر از تضمین‌های الزام‌آور درباره حفاظت‌های ایالات متحده رضایت نمی‌دهد. ریاض و واشنگتن در آن زمان ایران، رقیب منطقه‌ای عربستان را مقصر اعلام کردند؛ هرچند تهران نقش داشتن در این زمینه را رد می‌کند. توافق‌هایی که به بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان حمایت‌های ایالات متحده را در ازای عادی‌سازی با اسرائیل می‌دهد، خاورمیانه را با نزدیک کردن دو دشمن دیرینه به هم و پیوند دادن ریاض به واشنگتن پس از حضور گسترده چین در منطقه، دچار تغییر می‌کند.
برای بایدن، این یک پیروزی دیپلماتیک خواهد بود که قبل از انتخابات2024 ایالات متحده می‌تواند به رخ رقبایش بکشد. فلسطینی‌ها می‌توانند از برخی از محدودیت‌های اسرائیل رها شوند؛ اما چنین اقداماتی نمی‌تواند آرزوهای آنها برای ایجاد یک کشور را برآورده سازد. به گفته سه منبع منطقه‌ای آشنا با این مذاکرات، مانند سایر تعاملات اعراب و اسرائیل که در طول دهه‌ها منعقد شده است، خواسته اصلی فلسطین برای تشکیل کشور در جایگاه دوم اهمیت قرار خواهد گرفت. یکی از منابع منطقه‌ای گفت: «عادی‌سازی بین اسرائیل و عربستان سعودی خواهد بود. اگر فلسطینی‌ها با آن مخالفت کنند، پادشاهی به مسیر خود ادامه خواهد داد. عربستان سعودی از طرح صلح برای فلسطینی‌ها حمایت می‌کند؛ اما این‌بار چیزی برای عربستان سعودی می‌خواهد، نه فقط برای فلسطینی‌ها.» دولت عربستان سعودی به پرسش‌های ایمیل‌شده خبرنگاران رویترز پاسخی نداد.
کمتر از یک معاهده کامل
یک مقام آمریکایی که مانند سایرین به‌دلیل حساسیت موضوع از ذکر نام خود خودداری کرد، گفت که پارامترهای یک پیمان دفاعی هنوز در حال بررسی است و افزود که آنچه مورد بحث قرار می‌گیرد «یک ائتلاف معاهده‌ای یا چیزی شبیه به آن نخواهد بود... این یک تفاهم دفاعی متقابل خواهد بود، کمتر از یک معاهده کامل.» این مقام گفت که این بیشتر شبیه رابطه ایالات متحده با اسرائیل است که پیشرفته‌ترین سلاح‌های ایالات متحده را دریافت می‌کند و رزمایش‌های مشترک نیروی هوایی و دفاع موشکی برگزار می‌کند. یک منبع آگاه در واشنگتن گفت که بن‌سلمان خواستار یک معاهده به سبک ناتو شده بود؛ اما گفت واشنگتن مایل نیست تا حد تعهد ماده5 ناتو که حمله به یک متحد حمله به همه تلقی می‌شود، پیش برود.
این منبع گفت که دستیاران بایدن می‌توانند توافق‌نامه‌ای را با الگوی قراردادهایی با ژاپن و سایر متحدان آسیایی در نظر بگیرند که بر اساس آن ایالات متحده متعهد به حمایت نظامی می‌شود؛ اما درباره اینکه آیا نیروهای آمریکایی مستقر خواهند شد یا خیر، صراحت ندارد. با این حال، این منبع گفت که برخی از قانون‌گذاران آمریکایی ممکن است در برابر چنین پیمانی مقاومت کنند.
به نوشته گزارشگران رویترز، الگوی دیگری که نیازی به تایید کنگره ندارد، توافق‌نامه امضاشده با بحرین در 13سپتامبر است که در آن ایالات متحده متعهد شده است که «مانع هرگونه تجاوز خارجی شود و با آن مقابله کند» اما همچنین گفت که دو دولت درباره اینکه چه اقدامی باید اتخاذ شود با یکدیگر مشورت خواهند کرد. این منبع در واشنگتن گفت که عربستان سعودی می‌تواند به‌عنوان متحد اصلی غیر ناتو معرفی شود؛ اقدامی که مدت‌ها مورد توجه قرار گرفته بود. این وضعیت که چندین کشور عربی مانند مصر از آن برخوردارند، با طیف وسیعی از مزایا مانند آموزش همراه است. دومین منبع منطقه‌ای گفت که ریاض در برخی از خواسته‌ها برای کمک به تضمین توافق، از جمله درباره برنامه‌هایش برای فناوری هسته‌ای غیرنظامی سازش می‌کند.
این منبع گفت عربستان سعودی آماده امضای بند123 قانون انرژی اتمی ایالات متحده است که چارچوبی برای همکاری صلح‌آمیز هسته‌ای ایالات متحده ایجاد می‌کند؛ اقدامی که ریاض قبلا از انجام آن خودداری کرده بود. این منبع خلیج فارسی گفت که پادشاهی سعودی آماده پذیرش پیمانی است که با ضمانت ماده5 ناتو مطابقت ندارد؛ اما افزود که در صورت حمله به خاک عربستان، ایالات متحده باید متعهد شود از عربستان سعودی محافظت کند. این منبع همچنین گفت که یک معامله می‌تواند مشابه توافق بحرین اما با تعهدات اضافی باشد.
کارهای زیادی برای انجام دادن وجود دارد
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به پرسش‌های ایمیلی درباره جزئیات این مقاله گفت: «بسیاری از عناصر کلیدی یک مسیر عادی‌سازی اکنون روی میز است و درک گسترده‌ای از آن عناصر وجود دارد که ما به‌طور علنی درباره آنها صحبت نمی‌کنیم.» سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه هنوز یک چارچوب رسمی وجود ندارد و ذی‌نفعان در حال کار روی عناصر حقوقی و سایر موارد هستند، افزود: «هنوز کارهای زیادی برای انجام وجود دارد و ما در حال انجام آن هستیم.» این سخنگو به جزئیاتی درباره پیمان دفاعی آمریکا و عربستان سعودی اشاره نکرد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل از امکان صلح «تاریخی» با عربستان سعودی استقبال کرد.
اما برای کسب این امتیاز، نتانیاهو باید تایید احزاب ائتلاف راست افراطی خود را که هرگونه امتیازی به فلسطینی‌ها را رد می‌کنند، جلب کند. بن‌سلمان در مصاحبه‌ای با فاکس‌نیوز در ماه جاری میلادی گفت که پادشاهی سعودی به‌طور پیوسته به عادی‌سازی روابط با اسرائیل نزدیک‌تر می‌شود. او درباره نیاز اسرائیل به «تسهیل زندگی فلسطینی‌ها» صحبت کرد؛ اما هیچ اشاره‌ای به دولت فلسطین نکرد. با وجود این، دیپلمات‌ها و منابع منطقه‌ای گفتند که بن‌سلمان بر برخی تعهدات اسرائیل پافشاری می‌کند تا نشان دهد فلسطینی‌ها را رها نمی‌کند و به دنبال باز نگه داشتن درها برای راه‌حل دو کشوری است.
اینها شامل درخواست اسرائیل برای انتقال برخی از اراضی تحت کنترل اسرائیل در کرانه باختری به تشکیلات خودگردان فلسطین، محدود کردن فعالیت شهرک‌سازی یهودیان و توقف هرگونه اقدام برای الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری است. دیپلمات‌ها و منابع گفتند که ریاض همچنین قول کمک مالی به تشکیلات خودگردان داده است. محمود عباس، رئیس‌ تشکیلات خودگردان فلسطین گفت که هر معامله‌ای باید حق فلسطین برای داشتن کشوری در مرزهای1967 از جمله بیت‌المقدس شرقی را به رسمیت بشناسد و شهرک‌سازی اسرائیل را متوقف کند. با این حال، همه منابع گفتند که توافق عربستان و اسرائیل بعید است که به این مسائل حساس رسیدگی کند. نتانیاهو گفت که فلسطینی‌ها نباید بر هیچ توافق صلح‌سازی حق وتو داشته باشند.
با این حال، حتی اگر ایالات متحده، اسرائیل و عربستان سعودی موافق باشند، جلب حمایت قانون‌گذاران در کنگره ایالات متحده همچنان یک چالش است. جمهوری‌خواهان و اعضای حزب دموکرات بایدن پیش‌تر ریاض را به‌دلیل مداخله نظامی در یمن، اقداماتش برای حمایت از قیمت نفت و نقش آن در قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی که برای واشنگتن‌پست کار می‌کرد در سال2018 محکوم کرده بودند. بن‌سلمان دستور قتل از سوی خود را رد کرده است. اولین منبع منطقه‌ای با اشاره به امتیازاتی که ریاض برای حصول توافق می‌دهد، گفت: «آنچه برای عربستان سعودی مهم است این است که این پیمان در کنگره تصویب شود.» یک دیپلمات گفت: «این حس وجود داشت که ایالات متحده منطقه را رها کرده است. سعودی‌ها می‌خواستند با مغازله با چین بر سر توافق با ایران، اضطرابی ایجاد کنند که ایالات متحده را دوباره درگیر کند» چنین هم شد و تیر سعودی‌ها به هدف اصابت کرد.