پیام ویژه - اقتصاد نیوز / پیش از پرونده کوروش کمپانی؛ قابل توجه‌ترین کلاهبرداری پانزی در اقتصاد ایران توسط موسسات مالی و اعتباری صورت گرفت موسساتی که دهه 1380 بدون دریافت مجوز از بانک مرکزی و با استفاده از غفلت دولت در آن زمان شکل گرفتند.
انتشار اخبار مربوط به پرونده شرکت کوروش کمپانی، نام کلاهبرداری پانزی را بار دیگر بر سر زبان ها انداخته است و بسیاری در گوشه و کنار درباره آن صحبت می‌کنند؛ به همین بهانه به معرفی کلاهبرداری پانزی و تاریخچه آن در جهان پرداخته‌ایم.

پانزی به چه معناست؟
طرح پانزی یا ترفند پانزی، یک عملیات سرمایه گذاری کلاهبردارانه است، در این ترفند به سرمایه گذاران سودهایی برگردانده می شود که از نرخ های بهره متعارف به شیوه ای غیرعادی بالاترند. البته این سود از پول سرمایه گذاران بعدی تامین می شود و شرکت یا فرد دریافت کننده سرمایه نیازی به انجام کار اقتصادی با پول دریافتی ندارند. نام این ترفند از نام چارلز پانزی گرفته شده است.
چارلز پانزی که بود؟
چارلز پانزی یک فرد ایتالیایی بود که با وعده اینکه می تواند پول مشتریانش را در عرض 90 روز دو برابر کند، کلاهبرداری های بسیار زیادی انجام داد. پروژه کلاهبرداری او روی سیستم پستی ایالات متحده متمرکز شده بود. در آن زمان سیستم پستی بسیار پیشرفت کرده و به نوعی کوپن ایجاد کرده بود که به فرستنده اجازه می داد، تمبر نامه بازگشتی را پیش خرید کند و کوپن را در پاکت نامه بگذارد. گیرنده نامه می توانست، کوپن را ارائه کرده و تمبرهای مورد نیازش را برای پاسخ به نامه دریافت کند.
تبانی طمع و ناآگاهی/ سلبریتی‌ها؛ تنها مقصران اعتماد مردم به کوروش کمپانی؟اقتصادنیوز: بازار شام تبلیغات شبکه‌های اجتماعی، این روزها فضای مساعدی برای انتشار تبلیغات فریبنده یا دروغ فراهم کرده است. در این میدان جنگ نامنظم، مصرف‌کنندگان هر لحظه با پیام‌ها و پست‌های مختلف بمباران می‌شوند.
پانزی به سرمایه گذاران قول بازگشت سرمایه 50 درصدی را در 45 روز و بازگشت 100 درصدی سود در 90 روز را داد. از آنجا که کمپانی او در کار پست موفق هم بود، این سابقه و کارنامه موفقیت آمیز او باعث شد تا سرمایه گذاران زیادی به او اعتماد کنند و به طرحی که ارائه کرده بود، جذب شدند.
در سال 1920 روزنامه بوستون پست طرح او را فاش کرد. پانزی به جای سرمایه گذاری واقعی فقط به سرمایه گذاران می گفت که سود کسب کرده اند، بعد از انتشار نتایج تحقیق پانزدی دستگیر و کلاهبرداری های متعدد او نیز آشکار شد.
بزرگترین کلاهبردار پانزی
برنارد میداف، تاکنون به عنوان بزرگ ترین کلاهبرداری که از شیوه پانزی استفاده کرده است شناخته می شود. کلاهبرداری او در سال 2008 کشف شد زمانی که 65 میلیارد دلار سرمایه جمع کرده بود. او کلاهبرداری به شیوه پانزی را در سال 1991 آغاز کرد. میداف با وعده سود دورقمی، بدون توجه به عملکرد بازار سهام از سرمایه گذاران پول دریافت می کرد اما همه پول ها را در یک حساب بانکی نگه می داشت و هرگاه سرمایه گذاری سرمایه اش را می خواست به او باز می گرداند.
میداف تا سال 2008 که بحران مالی رخ داد و ناگهان با سیل سرمایه گذاران برای دریافت سرمایه خود مواجه شد، لو نرفت. در آن سال ترفند پانزی میداف کشف و او بازداشت شد. میداف در دادگاه به 150 سال زندان محکوم شد و تا پایان عمرش در آوریل 2021 در زندان بود.
بازی پانزی در ایران
احتمالا قابل توجه ترین بازی پانزی در اقتصاد ایران توسط موسسات مالی و اعتباری صورت گرفت موسساتی که دهه 1380 بدون دریافت مجوز از بانک مرکزی و با استفاده از غفلت دولت در آن زمان شکل گرفتند و در حالی که قرار نبود وارد فعالیت های بانکی شوند اقدام به دریافت سپرده و پرداخت سودهای نامتعارف و بسیار بالا کردند. موج ورشکستگی این موسسات در نیمه دهه 1390 هزینه زیادی را روی دوش نظام بانکی و بانک مرکزی گذاشت.
براساس گزارش تجارت فردا، موسسه مالی و اعتباری ثامن الحجج که در سال 1380 تاسیس و در سال 1395 منحل شد یکی از نمونه های این قبیل موسسات بود. ولی الله سیف، رئیس کل اسبق بانک مرکزی در مصاحبه ای تلویزیونی به چند مورد پرداخت سودهای نجومی در این موسسه اشاره کرده و گفته بود: شخصی از سال 1392 تا 1394 مبلغ 23 میلیارد تومان در این موسسه سپرده داشته و ماهانه 89 درصد سود دریافت می کرده است. شخص دیگری هم 11 میلیارد تومان سود دریافت کرده است. پرداخت 40 تا 43 درصد سود در موسسه های غیرمجاز طبیعی بوده است و آن ها توانسته بودند 25 درصد نقدینگی کشور را در اختیار بگیرند.
ماجرای کوروش کمپانی
کوروش کمپانی تازه ترین مورد کشف شده از کلاهبرداری با ترفند پانزی در اقتصاد ایران است. این شرکت گوشی آیفون را با نصف قیمت واقعی آن بعد از مدتی بلوکه کردن پول سرمایه گذار تحویل می داد. رقم دقیق کلاهبرداری کوروش کمپانی هنوز مشخص نیست اما گفته می شود این شرکت در عرض 10 ماه، دو هزار میلیارد تومان به جیب زده است.