پیام ویژه - در پی جنگ تجاری ترامپ و درخواست او برای قطع اتکای اروپا به آمریکا در حوزه امنیتی، قاره سبز به سمت خودکفایی دفاعی حرکت کرده و با افزایش تولید تسلیحات، در تلاش برای گسترش حضور جهانی خود در بازارهای نظامی است.
رسانه آمریکایی در مطلبی با اشاره به کاهش تعهدهای امنیتی آمریکا نسبت به اروپا، گزارش داد که اروپایی‌ها تولیدات دفاعی خود را افزایش داده و حتی به فکر فروش این تسلیحات به دیگر کشورها هستند.
به گزارش نیویورک‌تایمز، در پی جنگ تجاری ترامپ و درخواست‌های او مبنی بر این که اروپا باید به‌جای اتکا به آمریکا، امنیت خود را تأمین کند، قاره سبز به خودکفایی در زمینه دفاعی روی آورده است.
پس از آغاز جنگ اوکراین در سال 2022، تقاضا برای تسلیحات در اروپا افزایش یافت و این روند همچنان ادامه دارد. با تولید سلاح‌های بیشتر و پیشرفته‌تر، اروپا اکنون به دنبال گسترش بازار جهانی خود برای فروش این تجهیزات است.
تمرکز جدید بر تولید سلاح نشان‌دهنده یک تغییر گسترده در اروپا است؛ قاره‌ای که پس از پایان جنگ سرد، ارتش‌های خود را کوچک کرده و منابع مالی را به سرمایه‌گذاری‌های اجتماعی اختصاص داده بود.
«جیانکارلو مزاناتو»، مقام ارشد سابق شرکت تسلیحاتی «لئوناردو» در ایتالیا که تا دسامبر گذشته مدیر اجرایی کنسرسیوم جنگنده‌های «یوروفایتر» بود، معتقد است دشمنی دولت ترامپ با اروپا، بسیاری از ارتش‌ها را به خرید تسلیحات اروپایی تشویق خواهد کرد. او در مصاحبه‌ای گفت که هم‌اکنون لهستان و ترکیه در حال بررسی معاملات چند میلیارد دلاری برای خرید یوروفایتر هستند و ممکن است به جای گسترش ناوگان جت‌های آمریکایی خود، این هواپیماها را انتخاب کنند.
حتی پیش از آن که ترامپ در ماه میلادی جاری تعرفه‌های جهانی سنگینی وضع کند، سهام صنایع دفاعی اروپا روند صعودی داشت. بخشی از این روند به دلیل تغییر نگرش سرمایه‌گذارانی بود که در گذشته از این صنایع فاصله گرفته بودند. آمارها نشان می‌دهد که شاخص سهام شرکت‌های دفاعی اروپا در سال میلادی جاری حدود 24 درصد رشد داشته، در حالی که شاخص بورس آمریکا 10 درصد کاهش یافته است.
هرچند حمله تعرفه‌ای ترامپ اعتماد سرمایه‌گذاران را در بسیاری از بخش‌ها متزلزل کرده، اما تحلیلگران معتقدند که بخش دفاعی همچنان امن خواهد بود، به ویژه با توجه به فشارهای سیاسی برای تسلیح مجدد اروپا. در ماه مارس، کمیسیون اروپا پیشنهاد گسترده‌ای برای افزایش هزینه‌های دفاعی به میزان حدود 840 میلیارد دلار ارائه داد که شامل 165 میلیارد دلار وام می‌شود. همچنین بانک سرمایه‌گذاری اروپا اعلام کرد که قصد دارد بودجه پروژه‌های امنیتی و دفاعی خود را حداقل 2 برابر کند و تأمین مالی تجهیزات نظامی را نیز در بر گیرد.

رشد سهام دفاعی اروپا
این تحولات توجه سرمایه‌گذاران بزرگ را جلب کرده است؛ از جمله صندوق بازنشستگی دولتی نروژ که بزرگ‌ترین صندوق ثروت ملی جهان محسوب می‌شود. این قبیل صندوق‌ها که مدت‌ها از سرمایه‌گذاری در صنایع دفاعی اجتناب کرده بودند، اکنون در حال بازنگری در محدودیت‌های خود هستند.
«استفان دیویس»، پژوهشگر ارشد دانشکده حقوق هاروارد می‌گوید: «آنچه واقعاً باعث تغییر نگرش شد، بی‌میلی آشکار دولت ترامپ برای حمایت از اروپا در زمینه دفاعی بود. وقتی افکار عمومی تغییر کند، جامعه سرمایه‌گذار هم احتمالاً تغییر خواهد کرد.»
به گزارش نیویورک‌تایمز، این تغییر نشانه‌ای از تحول اساسی در رویکرد سرمایه‌گذاران نسبت به صنعت دفاعی در اروپا است. پس از پایان جنگ سرد در سال 1991، دولت‌های اروپایی ارتش‌های خود را به شدت کوچک کردند و منابع را به حقوق بازنشستگی، مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، برنامه‌های زیست‌محیطی و دیگر اولویت‌های اقتصادی اختصاص دادند که مهم‌تر از ساخت سلاح تلقی می‌شدند.
برای چندین دهه، بسیاری از صندوق‌های بازنشستگی اروپایی سرمایه‌گذاری مستقیم در شرکت‌های تولیدکننده تسلیحات همچون بمب‌های خوشه‌ای، سلاح‌های شیمیایی، هسته‌ای و بیولوژیکی و مین‌های زمینی را ممنوع کرده بودند؛ اما پس از آغاز جنگ اوکراین، ناتو از دولت‌ها، بانک‌ها و صندوق‌های خصوصی خواست که در صنایع دفاعی سرمایه‌گذاری کنند تا تولید تسلیحات تسریع شده و از گسترش بیشتر جنگ در اروپا جلوگیری شود.
«ینس استولتنبرگ»، دبیرکل وقت ناتو در دسامبر 2022 گفت: «سرمایه‌گذاری در بهداشت، زیرساخت و آموزش همیشه خوشایندتر است؛ واقعیت این است که تنها راه حفظ صلح، سرمایه‌گذاری در دفاع است.»
صندوق بازنشستگی فنلاندی «وارما» یکی از اولین نهادهایی بود که چند ماه پس از تهاجم روسیه، پیش از پیوستن فنلاند به ناتو در سال 2023، قوانین خود را تسهیل کرد. طبق مقررات جدید، وارما می‌تواند در برخی شرایط در تولیدات تسلیحاتی سرمایه‌گذاری کند.

توپ هویتزر
«هانا کاسکلا»، معاون ارشد پایداری و ارتباطات وارما می‌گوید: «هیچ محدودیتی درخصوص تسلیحات متعارف وجود ندارد، به شرطی که این محصولات عمدتاً برای دفاع از حاکمیت و جلوگیری از درگیری استفاده شوند.»
به گزارش رسانه آمریکایی، صندوق بازنشستگی «آکادمیکر پنشن» در دانمارک نیز در حال بازنگری در قوانین سرمایه‌گذاری خود در زمینه تسلیحات است؛ اما این تغییر نگرش بیشتر به خاطر ترامپ است تا روسیه. این صندوق 65 ساله که بسیاری از دانشگاهیان فعال و بازنشسته دانمارک را تحت پوشش دارد، تاکنون تمرکز زیادی بر شرکت‌های دارای سوابق قوی در زمینه تغییرات اقلیمی و حقوق بشر داشته است. اما اخیراً، اعضای این صندوق در سرمایه‌گذاری رویکردی جنگ‌طلبانه‌تر اتخاذ کرده‌اند.
«ینس مونک هولست»، مدیرعامل این صندوق که حدود 24 میلیارد دلار دارایی تحت مدیریت دارد، می‌گوید: «در فوریه همه چیز تغییر کرد.» او به تهدید ترامپ برای تصرف جزیره خودمختار گرینلند اشاره کرد و افزود: «این برای دانمارکی‌ها خبری تکان‌دهنده بود.»
با این حال، نیویورک‌تایمز تاکید می‌کند که علاوه بر منابع مالی، اروپا برای تقویت دفاعی خود به اراده سیاسی نیز نیاز دارد.
اکثر تولیدکنندگان بزرگ تسلیحات در اروپا تا حدی در مالکیت دولت‌ها هستند و هر دولت نیز اولویت‌های بودجه‌ای، مقررات و راهبردهای دفاعی خاص خود را دارد. این موضوع باعث ناکارآمدی در میان تولیدکنندگان ملی شده است و هر یک مقادیر نسبتاً کمی سلاح تولید می‌کنند که هزینه‌های بالایی دارند.
برای مثال، قیمت یک توپ «هویتزر» خودکششی 155 میلی‌متری تولیدشده در اروپا می‌تواند بین 6 تا 19 میلیون دلار متغیر باشد؛ در حالی که نمونه مشابه آمریکایی کمتر از 2 میلیون دلار قیمت دارد. تحلیلگران می‌گویند که افزایش تعرفه‌های ترامپ ممکن است هزینه‌های فولاد، مس و سایر فلزات مورد نیاز برای ساخت سخت‌افزارهای نظامی را بالا ببرد.
اندیشکده‌های نظامی بر ناکارآمدی ناشی از پراکندگی بازار دفاعی اروپا تأکید دارند. کنسرسیوم چهار کشوری که جنگنده یوروفایتر را می‌سازد، در دهه 1980 با هدف تجمیع منابع به جای رقابت تشکیل شد. این جت اکنون در 9 کشور - از جمله چهار کشور در غرب آسیا - به پرواز درمی‌آید. برخی از سازندگان این جنگنده اکنون به دنبال طراحی یک جت جدید برای رقابت با «اف-35» آمریکایی هستند و می‌خواهند از آن پیشی بگیرند.