بزرگنمايي:

پیام ویژه - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
در روزهای اخیر، ایران و ایالات متحده سه دور مذاکرات غیرمستقیم برگزار کرده‌اند؛ تحولی که تیتر اصلی بسیاری از رسانه‌های بزرگ را به خود اختصاص داده است. گرچه در این گفت‌وگوها نشانه‌هایی از امیدواری به چشم می‌خورد، اما همچنان ابهامات زیادی وجود دارد.
به نوشته مدرن دیپلماسی، زمینه تاریخی روابط ایران و آمریکا مملو از چالش‌های سیاسی است و تنش‌های اخیر نیز به دلیل نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران تشدید شده است.
در این شرایط، ترامپ نامه‌ای به رهبری ایران ارسال کرد و پیشنهاد آغاز مذاکرات ارائه داده است. ایران نیز آمادگی خود برای گفت‌وگو درباره مسائل هسته‌ای را اعلام کرده و عمان بار دیگر به عنوان مکانی بی‌طرف برای برگزاری مذاکرات میان نمایندگان تهران و واشنگتن انتخاب شد؛ گفت‌وگوهایی که هدفشان کاهش موقت تنش‌هاست.
برای درک بهتر فضای این مذاکرات، لازم است آنچه که می‌دانیم و آنچه همچنان مبهم باقی مانده است را مرور کنیم.
آنچه می‌دانیم
1- تمایل مشترک برای پرهیز از جنگ: به نظر می‌رسد که هر دو طرف - تهران و ترامپ - انگیزه قوی برای جلوگیری از وقوع یک درگیری تمام‌عیار در منطقه دارند. هر طرف منافع مهمی دارد که مایل به به خطر انداختن آن نیست.
2- حقوق هسته‌ای ایران: ایران حق غنی‌سازی اورانیوم را یک حق مسلم ملی می‌داند. هرگونه پیشنهادی که این حق را محدود کند، احتمالاً با مقاومت شدید ایران روبرو خواهد شد؛ امری که می‌تواند روند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند.
3- نگرانی آمریکا درباره سطح غنی‌سازی: یکی از نگرانی‌های اصلی ایالات متحده حجم اورانیوم غنی‌شده توسط ایران است. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران در حال حاضر 274.8 کیلوگرم اورانیوم با غنای 60 درصد در اختیار دارد.
ترامپ هدف اصلی خود را این‌گونه بیان کرده است: «من به‌طور ساده خواهان متوقف کردن ایران از دستیابی به سلاح هسته‌ای هستم. آنها نباید سلاح هسته‌ای داشته باشند.»
4- اهمیت زمینه تاریخی: حافظه جمعی ایرانیان بر نگاه آنان به ایالات متحده تأثیر دارد. میراث کودتای 1953 علیه دولت دکتر محمد مصدق و حمایت آمریکا از سلطنت پهلوی، بی‌اعتمادی عمیقی را در ذهن ایرانیان ایجاد کرده است.
علاوه بر این، خروج ترامپ از توافق هسته‌ای (برجام) و ترور سردار سلیمانی، برداشت‌های منفی از نیت‌های آمریکا را تقویت کرده است.
5- دینامیک داخلی آمریکا: درون دولت ترامپ دیدگاه‌های متنوع و گاه متضادی وجود دارد؛ از انزواطلبان گرفته تا طرفداران درگیری نظامی. این جناح‌های مختلف بی‌تردید بر نتایج سیاست خارجی آمریکا، به‌ویژه در قبال ایران، تأثیرگذار خواهند بود.
6- منافع خراب کنندگان بازی: اسرائیل و بنیامین نتانیاهو از روند گفت‌وگوهای ایران و آمریکا ناراضی هستند. آن‌ها ترجیح می‌دهند به ایران حمله کنند و پای آمریکا را نیز به این باتلاق بکشانند.
آن‌ها تلاش کرده‌اند - و همچنان تلاش خواهند کرد - که مسیر ایران و ترامپ را از یکدیگر جدا کنند.
اسرائیل می‌کوشد ایران را برای واشنگتن به‌عنوان یک تهدید امنیتی تعریف کند. از سوی دیگر، با حمله به منافع و برداشت ایران از ایالات متحده، سعی دارد امکان هرگونه توافق میان تهران و واشنگتن را از بین ببرد.
یکی از نمونه‌های این رویکرد، حمله نتانیاهو به سفارت ایران در دمشق در تاریخ 1 آوریل 2024 بود. نمونه دیگر، گفت‌وگوی نتانیاهو با ترامپ درباره مدل لیبی برای خلع سلاح هسته‌ای ایران در دیدار اخیر بود که هدف آن تأثیرگذاری بر ادراک ایران نسبت به مذاکرات بود.
علاوه بر این، سایر بازیگران داخلی و بین‌المللی که از روند مذاکرات ایران-آمریکا کنار گذاشته شده‌اند، نیز به دنبال ایفای نقش پررنگ‌تری در این موضوع هستند.
آنچه نمی‌دانیم
1- کنترل بر بازیگران داخلی و خارجی: آیا ترامپ خواهد توانست بازیگران داخلی و خارجی که ممکن است مذاکرات را مختل کنند، مهار کند؟
این بازیگران شامل جناح‌های مختلف درون دولت آمریکا، منافع اسرائیل و متحدان اروپایی می‌شوند.
2- احتمال حمله نظامی: آیا همچنان امکان حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، حتی در صورت دستیابی به توافق، وجود دارد؟
3- نقش تیم ونس و ویتکاف: تیم‌های تحت هدایت ونس و ویتکاف تا چه اندازه در متقاعد کردن ترامپ به دنبال کردن مسیر دیپلماتیک توانمند هستند؟
4- تضمین‌های اقتصادی برای ایران: ایران چگونه می‌تواند در هرگونه توافق با آمریکا، تضمین‌هایی برای منافع اقتصادی خود دریافت کند؟
5- سرنوشت مکانیسم ماشه: چه خواهد شد اگر مکانیزم بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران فعال شود؟
6- شفافیت اهداف آمریکا: عدم شفافیت در اهداف آمریکا در این مذاکرات - چه ناشی از سیاست ابهام راهبردی و چه به خاطر سوءارتباط - پرسش‌هایی درباره میزان جدیت و امکان‌پذیری دستیابی به توافق مطرح می‌کند.
پاسخ به این ابهامات نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر مذاکرات ایران و آمریکا خواهد داشت.
با توجه به پیچیدگی این فضا، درک تعامل میان عوامل شناخته شده و پرسش‌های بی‌پاسخ، برای پیش‌بینی آینده این رابطه حیاتی است.
بازار