بزرگنمايي:

پیام ویژه - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مهدی بازرگان| سفر دونالد ترامپ به عربستان سعودی‌ که قرار است از 22 اردیبهشت 1404 آغاز شود، هم‌زمان با دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در عمان است. به گزارش آسوشیتدپرس (هفتم می ‌2025)، ادعاها درباره تصمیم ترامپ برای تغییر نام خلیج فارس از سوی منابع ناشناس آمریکایی مطرح شده است. این اقدام‌ که عباس عراقچی آن را «سیاسی و خصمانه» خوانده، می‌تواند ضربه‌ای جدی به مذاکرات هسته‌ای وارد کند. مذاکرات جاری‌ که با میانجیگری عمان و هدایت عباس عراقچی و استیو ویتکاف در جریان است، به گزارش رسانه‌ها پیشرفت‌هایی داشته و فضای مثبتی برای گفت‌وگو ایجاد کرده است. اما جعل نام خلیج فارس‌ که ریشه‌ای عمیق در تاریخ و هویت ایرانی دارد، می‌تواند این فضا را متشنج کند.
ترامپ‌ که به گفته استیون میلر در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز، به دنبال بازسازی «صلح و امنیت» در خاورمیانه است، به یک دستاورد دیپلماتیک در کارنامه صد‌روزه خود نیاز دارد. به گزارش 12 آوریل 2025 نیوزویک، رئیس‌جمهور آمریکا توافق هسته‌ای با ایران را «موفقیتی بزرگ» می‌داند که می‌تواند جایگاه او را در سیاست خارجی تقویت کند. با‌این‌حال، تحریک احساسات ملی ایرانیان با جعل نام خلیج فارس‌ که حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین سیدحسن خمینی آن را «مضحکه» خوانده، می‌تواند اعتماد تهران به مذاکرات را تضعیف کند. ایران‌‌ که به گفته عراقچی در شبکه ایکس، نام‌های جغرافیایی را بخشی از «میراث جمعی بشریت» می‌داند، هرگونه اقدام خصمانه را توهین به هویت ملی خود تلقی می‌کند.
این وضعیت ممکن است مذاکره‌کنندگان ایرانی را به موضع سخت‌گیرانه‌تری سوق دهد. علاوه بر این، اظهارات متناقض کاخ سفید‌ که به گزارش آسوشیتدپرس از تأیید یا تکذیب این تصمیم خودداری کرده، نشان‌دهنده عدم هماهنگی در تیم ترامپ است. این بی‌نظمی می‌تواند به بی‌اعتمادی بیشتر در مذاکرات منجر شود. برای کاخ سفید‌ که به گفته نشنال (ششم می ‌2025) به دنبال قراردادهای تجاری با کشورهای عربی است، اجتناب از اقدامات تحریک‌آمیز مانند جعل نام خلیج فارس منطقی‌تر به نظر می‌رسد. تهران‌ که به گفته ظریف در شبکه ایکس، با «همبستگی میهنی» به این اقدام پاسخ خواهد داد، ممکن است مذاکرات را به تعویق بیندازد یا شروط سخت‌تری مطرح کند؛ امری که ‌دستاورد دیپلماتیک مدنظر ترامپ را به خطر می‌اندازد.
ادعاهای احتمالی درباره جزایر سه‌گانه و مخاطرات امنیتی
جعل نام خلیج فارس ممکن است تنها گام اولیه در سلسله اقدامات تحریک‌آمیز باشد. نگرانی‌هایی وجود دارد که ترامپ، تحت فشار کشورهای عربی یا برای جلب حمایت آنها، ادعاهایی درباره جزایر سه‌گانه ایرانی (تنب بزرگ، تنب کوچک‌ و ابوموسی) مطرح کند. این جزایر‌ که به گزارش الجزیره (2023)‌ از نظر تاریخی و حقوقی بخشی از خاک ایران هستند، موضوعی حساس در روابط تهران با برخی کشورهای عربی، به‌ویژه امارات‌ بوده‌اند. طرح چنین ادعاهایی، به‌ویژه در جریان سفر ترامپ به ریاض، دوحه‌ و ابوظبی، می‌تواند تبعات سیاسی، دیپلماتیک‌ و امنیتی گسترده‌ای فراتر از اختلال در مذاکرات هسته‌ای داشته باشد.
ایران‌ که به گفته عراقچی هرگونه اقدام علیه تمامیت ارضی خود را «خصمانه» می‌داند، ممکن است به اقدامات متقابل، از‌جمله تقویت حضور نظامی در خلیج فارس یا افزایش مانورهای دریایی‌ روی آورد. چنین واکنشی نه‌تنها مذاکرات هسته‌ای را مختل می‌کند، بلکه امنیت منطقه‌ای را نیز به خطر می‌اندازد. به گفته ناظران، اقدامات تحریک‌آمیز مانند جعل نام خلیج فارس یا ادعا درباره جزایر سه‌گانه، «انسجام ملی» ایرانیان را تقویت کرده و حمایت از قاطعیت تهران را افزایش می‌دهد.
از منظر دیپلماتیک، طرح ادعاهای ارضی می‌تواند روابط ایران با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را به‌شدت متشنج کند. به گزارش نیویورک‌تایمز در 20 آوریل 2025، کشورهای عربی، به‌ویژه عربستان، اخیرا رویکردی محتاطانه در قبال ایران اتخاذ و از مذاکرات هسته‌ای حمایت کرده‌اند. تحریک تهران با طرح موضوع جزایر سه‌گانه می‌تواند این کشورها را در موقعیت دشواری قرار دهد؛ زیرا آنها بین حمایت از آمریکا و حفظ روابط با ایران گرفتار خواهند شد. این وضعیت، به‌ویژه با توجه به تهدیدات بالقوه ایران در تنگه هرمز‌ که 20 درصد نفت جهان از آن عبور می‌کند، می‌تواند به بی‌ثباتی اقتصادی و امنیتی منجر شود.
تلاش کشورهای عربی برای مدیریت تنش‌ها
کشورهای حاشیه خلیج فارس، به‌ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی‌ و قطر، به گزارش ششم می ‌2025 نشنال، در سفر ترامپ به دنبال قراردادهای تجاری و اقتصادی هستند که نه‌تنها روابط اقتصادی با آمریکا را تقویت کند، بلکه به مدیریت تنش‌ها بین تهران و واشنگتن کمک کند. این کشورها، به گفته نیویورک‌تایمز، از سیاست‌های تنش‌زای اسرائیل و «حداکثر فشار» آمریکا در دوره اول ترامپ نگران‌اند و رویکردی دیپلماتیک را ترجیح می‌دهند. حمایت عربستان از مذاکرات هسته‌ای‌ که در بیانیه وزارت خارجه این کشور منعکس شده، نشان‌دهنده تمایل به کاهش تنش‌ها با ایران است.
این استراتژی با اظهارات استیون میلر‌ که سفر ترامپ را فرصتی برای «اتحاد جهانی در راستای ثبات» خوانده، همخوانی دارد. با‌این‌حال جعل نام خلیج فارس یا طرح ادعاهای ارضی می‌تواند این اهداف را ناکام بگذارد. کشورهای عربی‌ که به گزارش استیمسون از پیامدهای تقابل نظامی با ایران مانند حملات احتمالی حوثی‌ها یا اختلال در صادرات نفت بیم دارند، نمی‌خواهند در مناقشه‌ای غیرضروری با تهران گرفتار شوند.
تحریک ایران با اقدامات نمادین مانند تغییر نام خلیج فارس‌ که ظریف آن را «سوداگری کوته‌بینانه» خوانده، می‌تواند روابط این کشورها با ایران را تضعیف کرده و آنها را در برابر انتقادهای داخلی آسیب‌پذیر کند. علاوه بر این، قطر و عمان که به گزارش الجزیره نقش میانجی در مذاکرات هسته‌ای و گفت‌وگوهای یمن داشته‌اند، از اقدامات تحریک‌آمیز آمریکا استقبال نمی‌کنند. گفته می‌شود سفر ترامپ به خلیج فارس با هدف کنترل بازار انرژی و مدیریت سیاست‌های منطقه‌ای است، اما جعل نام خلیج فارس می‌تواند این اهداف را به خطر بیندازد. این کشورها‌ که به دنبال تعادل بین روابط با آمریکا و ایران هستند، ممکن است از حمایت از اقدامات ترامپ خودداری کنند؛ امری که ‌جایگاه او را در منطقه تضعیف می‌کند.
ضرورت اجتناب از اقدامات تحریک‌آمیز
سفر دونالد ترامپ به خلیج فارس‌ که با هدف تقویت روابط اقتصادی و دیپلماتیک با کشورهای عربی طراحی شده، در سایه ادعاهای جعل نام خلیج فارس و نگرانی‌های احتمالی درباره جزایر سه‌گانه، با چالش‌هایی مواجه است. این اقدامات‌ که به گفته عراقچی و ظریف خصومت علیه ایران را نشان می‌دهند، می‌توانند مذاکرات هسته‌ای را که برای کارنامه سیاسی ترامپ حیاتی است، مختل کنند. تهران، با تکیه بر انسجام ملی و هویت تاریخی خود، به این تحرکات پاسخ قاطع خواهد داد‌‌ که ممکن است به تشدید تنش‌ها منجر شود.
کشورهای عربی‌ که به دنبال مدیریت تنش‌ها و کنترل سیاست‌های تنش‌زای اسرائیل هستند، از اقدامات تحریک‌آمیز بهره‌ای نمی‌برند. برای کاخ سفید، اجتناب از جعل نام خلیج فارس و ادعاهای ارضی نه‌تنها به حفظ فضای دیپلماتیک کمک می‌کند، بلکه فرصتی برای دستیابی به توافقی هسته‌ای فراهم می‌آورد که می‌تواند به‌عنوان دستاوردی بزرگ برای دونالد ترامپ ثبت شود. ایران، با پشتوانه تاریخ و هویت خود، در برابر هرگونه خصومت ایستادگی خواهد کرد و این ایستادگی می‌تواند مذاکرات را به سمتی هدایت کند که منافع تهران را در اولویت قرار دهد.
بازار