پیام ویژه - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سرویس امنیتی اوکراین اعلام کرده است که 41 هوپیمای روسیه هدف قرار گرفته‌اند، از جمله بمب‌افکن‌های استراتژیک و هواپیماهای نظارتی؛ اگرچه مشخص نیست که دقیقا چه تعداد هواپیما به‌طور کامل از سرویس‌دهی خارج شده‌اند. این حملات چهار پایگاه هوایی در دل روسیه را هدف قرار دادند که دورترین آن یعنی پایگاه «بِلایا» واقع در منطقه «ایرکوتسک»، حدود 4500 کیلومتر از مرز اوکراین با روسیه فاصله دارد.
عملیات پهپادی اوکراین علیه پایگاه‌های هوایی روسیه، اقدامی جسورانه و شجاعانه بود. اما مهم‌تر از همه این است که عملیات یادشده با دقت فراوانی برنامه‌ریزی شده بود و بدون خطا اجرا شد.
به نوشته سی‌ان‌ان، کی‌یف به جایی ضربه زد که می‌تواند در جنگ تفاوت ایجاد کند: آسیب رساندن یا نابود کردن هواپیماهای نظامی که مسکو از آن‌ها برای ایجاد رعب و وحشت در میان غیرنظامیان اوکراینی با حملات هوایی تقریبا روزانه استفاده کرده است.
سرویس امنیتی اوکراین اعلام کرده است که 41 هوپیمای روسیه هدف قرار گرفته‌اند، از جمله بمب‌افکن‌های استراتژیک و هواپیماهای نظارتی؛ اگرچه مشخص نیست که دقیقا چه تعداد هواپیما به‌طور کامل از سرویس‌دهی خارج شده‌اند.
جاستین برونک، پژوهشگر ارشد موسسه خدمات متحد سلطنتی در لندن، گفت که این حمله «یک موفقیت خیره‌کننده برای سرویس‌های ویژه اوکراین» بود.
او در یادداشتی نوشت: «اگر حتی نیمی از کل ادعای 41 هواپیمای آسیب‌دیده یا نابود شده تأیید شود، تأثیر قابل توجهی بر ظرفیت نیروی هوایی دوربرد روسیه برای ادامه شلیک‌های منظم موشک‌های کروز در مقیاس بزرگ علیه شهرها و زیرساخت‌های اوکراین و در عین حال حفظ بازدارندگی هسته‌ای و گشت‌های خود علیه ناتو و ژاپن خواهد داشت.»
در ادامه چگونگی وقوع این حمله آورده شده است.
حمله از داخل روسیه
این حملات چهار پایگاه هوایی در دل روسیه را هدف قرار دادند که دورترین آن یعنی پایگاه «بِلایا» واقع در منطقه «ایرکوتسک»، حدود 4500 کیلومتر از مرز اوکراین با روسیه فاصله دارد.
اهداف دیگر شامل پایگاه اولنیا در نزدیکی مورمانسک در مدار قطب شمال، با فاصله بیش از 2 هزار کیلومتر از اوکراین؛ پایگاه هوایی دیاگیلف در استان ریازان، با فاصله حدود 520 کیلومتر از اوکراین؛ و پایگاه هوایی ایوانوو که پایگاهی برای هواپیماهای ترابری نظامی روسیه است، با فاصله حدود 800 کیلومتر از مرز بودند.
بازار
پایگاه‌های روسیه که توسط اوکراین هدف قرار گرفته‌اند
تصویری که توسط SBU، آژانس امنیتی اوکراین، به اشتراک گذاشته شده است، پایگاه دیگری را در منطقه آمور شرقی به‌عنوان هدف نشان می‌دهد. مشخص نیست که آیا حمله به این پایگاه شکست خورده یا لغو شده است.
این فواصل بسیار زیاد از مرز اوکراین احتمالا باعث شد روسیه نسبت به حفاظت از این پایگاه‌ها دچار غفلت شود.
هواپیماهای ارزشمند روسیه در پایگاه بِلایا به‌طور منظم در فضای باز فرودگاه پارک می‌شدند و در تصاویر ماهواره‌ای عمومی، از جمله در گوگل مپ به‌وضوح قابل مشاهده بودند.
به نظر می‌رسد مسکو باور داشت همین فاصله زیاد برای حفظ امنیت این هواپیماها در برابر حملات اوکراین کافی است.
روسیه همچنان برتری هوایی خود را در برابر اوکراین حفظ کرده است و هرچند متحدان کی‌یف برخی سامانه‌های موشکی دوربرد مانند ATACMS ساخت آمریکا و استورم شَدوهای بریتانیایی-فرانسوی را در اختیار اوکراین گذاشته‌اند، هیچ‌کدام بُرد کافی برای رسیدن به این عمق از خاک روسیه را ندارند.
اوکراین از پهپادها برای حمله به اهدافی در داخل روسیه، از جمله در مسکو، استفاده کرده است، اما سرعت پایین این پهپادها باعث می‌شود پدافندهای هوایی روسیه بتوانند آن‌ها را نسبتا آسان هدف قرار دهند. در همین جاست که جسارت حمله اخیر خود را نشان می‌دهد: به‌جای پرواز پهپادها از مرز، اوکراین موفق شد آن‌ها را به نزدیکی اهداف موردنظر قاچاق کند و سپس از همان‌جا آن‌ها را به پرواز درآورد.
دفاع ناکافی روسیه
رادارها و سامانه‌های پدافندی روسیه در این پایگاه‌ها آمادگی مقابله با چنین حمله‌ای در ارتفاع پایین و به‌صورت ناگهانی را نداشتند.
تنها راه مؤثر برای مقابله با چنین حملاتی استفاده از تیربارهای سنگین است؛ روسیه از این نوع تسلیحات علیه پهپادهای دریایی اوکراین در دریای سیاه استفاده کرده است. اما این تسلیحات یا در این پایگاه‌های هدف قرار گرفته وجود نداشتند یا به‌موقع مستقر نشده بودند ــ احتمالا به این دلیل که روسیه اصولا چنین نوع حمله‌ای را پیش‌بینی نکرده بود.
شبکه خبری سی‌ان‌ان توانسته است عکس‌ها و ویدیوهای مربوط به این حملات را راستی‌آزمایی و مکان‌یابی کند و موقعیت آن‌ها را در نزدیکی پایگاه‌ها تأیید کرده است.
وزارت دفاع روسیه نیز در بیانیه‌ای تأیید کرد که این حملات که آن‌ها را «حملات تروریستی» نامید، از نزدیکی فرودگاه‌های نظامی انجام شده‌اند.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، اعلام کرد در این عملیات 117 پهپاد مورد استفاده قرار گرفته است. به گفته سرویس امنیتی اوکراین، پهپادها توسط عوامل این سرویس به داخل روسیه قاچاق شده‌اند. در مقطعی ــ احتمالا زمانی که از قبل در داخل روسیه بوده‌اند ــ این پهپادها در داخل آلونک‌های چوبی متحرک پنهان بودند.
تصاویری که CNN به دست آورده، نشان می‌دهد پهپادها دقیقا زیر سقف‌های فلزی این آلونک‌ها و در فضاهای عایق‌کاری‌شده مخفی شده بودند.
این کابین‌های چوبی سپس روی کامیون‌ها قرار گرفته و به محل‌هایی در نزدیکی پایگاه‌ها منتقل شده‌اند. اوکراین دقیقا فاش نکرده که چگونه توانسته این وسایل نقلیه را بدون شناسایی به نزدیکی اهداف حساس نظامی منتقل کند، اما گزارش‌ها در رسانه‌های روسی حاکی از آن است که این کار نسبتا ساده انجام شده است.
پهپادهایی که در حفره‌های آلونک‌های چوبی پنهان شده‌اند
دو کانال تلگرامی روسی به نام‌های Baza و Astra گزارش دادند که این کامیون‌ها توسط یک مرد اوکراینی ساکن روسیه خریداری شده و او صرفا با پرداخت پول به چهار راننده، آن‌ها را به محل موردنظر فرستاده است.
هیچ‌یک از مقامات روسیه یا اوکراین به این گزارش‌ها واکنش نشان نداده‌اند، اما خبرگزاری دولتی روسیه، RIA، گزارش داده که مقامات منطقه ایرکوتسک در حال جست‌وجوی مردی هستند که مظنون به دست داشتن در این حمله است و نام او با اسامی منتشرشده در گزارش‌های Baza و Astra مطابقت دارد.
سرویس امنیتی اوکراین اعلام کرد که عوامل دخیل در این عملیات، پیش از آغاز حملات، با امنیت کامل به اوکراین بازگشته بودند. زلنسکی گفت که این نیروها در چندین منطقه روسیه که سه منطقه زمانی مختلف را دربر می‌گیرند، فعالیت کرده‌اند.
یک منبع ارشد در برنامه توسعه پهپادهای اوکراین به CNN گفت خلبانانی که این پهپادها را هدایت کردند، احتمالا اصلا در نزدیکی محل پرتاب آن‌ها حضور نداشتند.
او گفت: «احتمالا یک هاب اینترنتی راه‌اندازی کرده‌اند که به خلبانان اجازه می‌دهد از راه دور کنترل را در دست بگیرند و هر پهپاد FPV (نمای اول شخص) را به‌سرعت پرتاب کرده و اهداف را یکی‌یکی هدف قرار دهند.»
به گفته این منبع، هاب ارتباطی می‌توانسته وسیله‌ای به سادگی «یک تلفن همراه روسی» باشد که نسبت به سامانه‌هایی مثل استارلینک ــ که در اوکراین بسیار رایج است ــ ردیابی آن سخت‌تر است.
یک منبع مطلع نیز تأیید کرد که این حمله از طریق شبکه‌های مخابراتی داخلی روسیه انجام شده است. پس از آنکه کامیون‌ها در محل مستقر شدند و پهپادها آماده پرواز شدند، سقف کابین‌ها باز شده و پهپادها به سمت اهداف خود پرواز کردند.
عملیات درخشان
ویدئویی از حمله در منطقه ایرکوتسک در جنوب شرقی روسیه که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده و توسط CNN تأیید و مکان‌یابی شده، دو پهپاد را نشان می‌دهد که از یک کامیون خارج می‌شوند.
در ویدئو، آن‌ها به سمت پایگاه هوایی بِلایا حرکت می‌کنند، جایی که از حمله قبلی، دود سیاه غلیظی در حال برخاستن است.
ویدئویی دیگر از همان محل، کامیونی را نشان می‌دهد که پهپادها را حمل کرده بود و پس از انفجار، در آتش می‌سوزد؛ انفجاری که به نظر می‌رسد با هدف نابودسازی خود کامیون طراحی شده بود.
زلنسکی روز یکشنبه گفت این حمله از یک سال، شش ماه و 9 روز پیش در حال برنامه‌ریزی بوده و عملیات نیروهای امنیتی را «درخشان» توصیف کرد.
مقامات روس تلاش کردند این حمله را کم‌اهمیت جلوه دهند و گفتند حملات در مناطق ایوانوو، ریازان و آمور دفع شده‌اند، اما در مناطق مورمانسک و ایرکوتسک «چند فروند هواپیما» دچار حریق شده‌اند. همچنین اعلام کردند که این آتش‌سوزی‌ها اکنون مهار شده‌اند.
آن‌ها افزودند که هیچ تلفات انسانی وجود نداشته است. با این حال، در حالیکه مقامات روس این حمله را کوچک جلوه می‌دهند، چندین وبلاگ‌نویس نظامی سرشناس روسی انتقادهای تندی مطرح کرده‌اند. Rybar، یکی از وبلاگ‌های نظامی معروف روس، این حمله را «ضایعه‌ای فاجعه‌بار برای کل ناوگان هوایی روسیه» دانست و آن را نتیجه «بی‌توجهی مجرمانه» خواند.
سرویس امنیتی اوکراین اعلام کرد این حملات حدود 7 میلیارد دلار خسارت وارد کرده و 34 درصد از ناوگان حامل‌های موشک‌های کروز استراتژیک روسیه در پایگاه‌های اصلی را نابود کرده‌اند؛ ادعایی که CNN نمی‌تواند به طور مستقل آن را تأیید کند.
اوکراین گفت چند فروند بمب‌افکن استراتژیک TU-95 و Tu-22M3 و یکی از معدود هواپیماهای شناسایی A-50 روسیه را نابود کرده است. یک منبع مطلع اعلام کرد که 27 فروند Tu-95، چهار فروند Tu-160، دو فروند Tu-22M3 و «احتمالا» یک فروند A-50 هدف قرار گرفته‌اند.
Tu-22M3 سکوی حمله موشکی دوربرد روسیه است که می‌تواند موشک‌ها را از داخل حریم هوایی روسیه و خارج از برد سامانه‌های پدافندی اوکراین شلیک کند.
طبق گزارش «توازن نظامی 2025» که توسط اندیشکده موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک منتشر شده است، روسیه در آغاز سال جاری میلادی دارای 55 فروند Tu-22M3 و 57 فروند Tu-95 در ناوگان خود بوده است.
هواپیمای Tu-95 از دهه 1950 وارد نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی شد و روسیه آن را برای شلیک موشک‌های کروز ــ مانند Tu-22 ــ به‌روزرسانی کرده است.
برونک، کارشناس مؤسسه RUSI، گفت جایگزینی برخی از این هواپیماها برای روسیه بسیار دشوار خواهد بود، چراکه تولید آن‌ها دهه‌هاست متوقف شده است.