بزرگنمايي:

پیام ویژه - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
استانبول ترکیه روز گذشته محل رایزنی‌های مهمی بود؛ از یک سو دور چهارم گفت‌وگوهای ایران و اروپا در این شهر برگزار شد و از سوی دیگر استانبول میزبان هیات‌های آمریکایی، روسی و اوکراینی برای حل مساله جنگ بین مسکو و کی‌یف بود.
 در این بین دور چهارم گفت‌وگوهای ایران و اروپا در شرایطی روز جمعه در استانبول و چند روز پس از دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط برگزار شد که مساله اسنپ‌بک یا مکانیسم ماشه به‌عنوان محور اصلی این رایزنی‌ها قرار داشت. تهران و پایتخت‌های اروپایی تا چند ماه دیگر، یعنی اکتبر 2025، در یک نقطه‌عطف قرار خواهند گرفت و از این حیث احتمال می‌رود که گفت‌وگوهای روز جمعه تا حد زیادی درباره چگونگی مدیریت این مساله مهم، یعنی فعال شدن اسنپ‌بک، بوده باشد.
تاکید بر گفت‌وگو
کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌المللی وزیر امور خارجه ایران، درباره این گفت‌وگوها تاکید کرد که ایران و سه کشور اروپایی مصمم به حفظ و استفاده بهینه از دیپلماسی هستند. غریب‌آبادی با اشاره به برگزاری نشست ایران و مدیران سیاسی سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس در محل کنسولگری ایران در استانبول در این ارتباط در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «دکتر تخت‌روانچی و من میزبان مدیران سیاسی سه کشور اروپایی در استانبول بودیم. ما به تبادل نظر و بحث در مورد آخرین وضعیت مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای و لغو تحریم‌ها پرداختیم.»
وی خاطرنشان کرد: «در صورت لزوم، دوباره برای ادامه گفت‌وگوها دیدار خواهیم کرد.» این گفت‌وگوهای ایران و اروپا که در بحبوحه مذاکرات تهران و واشنگتن انجام گرفته، از چندین جهت دارای اهمیت است. نخست آنکه تهران می‌تواند طرف اروپایی را در جریان مذاکرات با آمریکا قرار دهد. دوم آنکه طرفین می‌توانند درباره مسائل دوجانبه مذاکره کنند. و سوم و مهم‌تر از همه رایزنی‌هایی پیرامون بحث اسنپ‌بک.
استقبال تروئیکا از مذاکرات تهران-واشنگتن
کریستین ترنر، مدیرکل سیاسی وزارت امور خارجه انگلیس، در پی نشست روز جمعه مدیران سیاسی فرانسه، انگلیس و آلمان (تروئیکای اروپا) با دیپلمات‌های ایرانی در استانبول درباره برنامه هسته‌ای ایران، اعلام کرد که این کشورها از مذاکرات غیرمستقیم تهران-واشنگتن در این زمینه استقبال می‌کنند. ترنر در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ما تعهدمان نسبت به گفت‌وگو را اعلام کردیم. ضمنا ما از مذاکرات ایران و آمریکا و فوریتی که به آن داده شده استقبال و توافق کردیم که باز هم دیدار کنیم.»
هم‌زمان مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا که برای شرکت در مذاکرات صلح اوکراین به میزبانی دولت ترکیه به استانبول سفر کرده، با مشاوران امنیت ملی فرانسه، آلمان و انگلیس (تروئیکای اروپا) دیدار و درباره موضوع اوکراین و برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگو کرد. اولاف اسکوگ، معاون نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی، نیز با هیات ایرانی دیدار کند. این مذاکرات در حالی برگزار شده است که هیات‌های دیپلماتیک ایران و آمریکا تاکنون چهار دور مذاکرات غیرمستقیم را با میانجی‌گری عمان برگزار کرده و به طور کلی این مذاکرات را سازنده و در حال پیشرفت ارزیابی کرده‌اند.
اهرم فشار اروپایی
باوجود اینکه گفت‌وگوهای تهران و تروئیکای اروپا مثبت ارزیابی شده است، اما امروز این پرسش مطرح است که این مذاکرات تا چه حد می‌تواند اثربخش باشد و فلسفه گفت‌وگوهای ایران و اروپا چیست؟ عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک دانشگاه و سفیر سابق ایران در نروژ و مجارستان، در پاسخ به اینکه اگر مذاکرات ایران و آمریکا به نتیجه برسد، مساله اسنپ‌بک چه سرنوشتی پیدا می‌کند و آیا ممکن است به صورت اتوماتیک از دستورکار خارج شود، به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت: «از آنجا که آمریکا با خروج ترامپ از برجام دیگر در زمره اعضای گروه 1+5 نیست، نمی‌تواند درباره بحث اسنپ‌بک دخیل باشد. در چنین شرایطی اروپا می‌تواند از این مساله به عنوان اهرم فشار استفاده کند، بهانه بیاورد و در مسیر توافق احتمالی ایران و آمریکا سنگ‌اندازی کند. درواقع با توجه به اینکه کشورهای اروپایی مناسبات خوب و حسنه‌ای با ترامپ ندارند، این احتمال و سناریو باید مطرح باشد که اگر ایران و آمریکا به توافق برسند، شاید اروپا بخواهد از اهرم اسنپ‌بک برای سنگ‌اندازی در گفت‌وگوها یا گرفتن امتیاز استفاده کند.»
وی افزود: «الان نمی‌توانیم با قطعیت بگوییم که اگر با آمریکا به توافق برسیم، اروپا صد درصد از فعال کردن اسنپ‌بک صر‌ف‌نظر خواهد کرد و ممکن است اروپا این مساله را مطرح کند که به‌جز غنی‌سازی حداقلی در ایران به دنبال مسائل دیگری نیز هست.» به گفته این استاد دانشگاه، شاهد بودیم که در تماس تلفنی خانم کایا کالاس، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با آقای عراقچی، وی روی مساله روابط نظامی ایران و روسیه تاکید کرد. همچنین فرانسوی‌ها طی چند هفته اخیر بارها مساله موشکی ایران را مطرح کرده‌اند. البته به نظر می‌رسد اغلب این بهانه‌گیری‌ها برای حفظ منافعشان است و با در نظر گرفتن احتمال توافق تهران و واشنگتن می‌خواهند سر آنها بی‌کلاه نماند.
فرجی‌راد با اشاره به اینکه بعید است اروپا بخواهد اسنپ‌بک را فعال کند، توضیح داد: «امروز اگر ایران و آمریکا به تفاهماتی برسند، فقط واشنگتن نیست که نمی‌خواهد این مکانیزم فعال شود، بلکه روسیه و چین و حتی سازمان ملل هم در شرایط توافق ایران و آمریکا با فعال شدن این سازوکار مخالف خواهند بود. لذا اروپا استدلالی برای فعال کردن اسنپ‌بک نخواهد داشت. مگر آنکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی منفی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران ارائه دهد و این مساله بهانه‌ای به اروپا بدهد.»
وی در پاسخ به این پرسش که اگر ایران و آمریکا در خصوص غنی‌سازی حداقلی به توافق برسند و برای آن نیز بازرسی‌های دقیق صورت بگیرد، آیا باز هم آژانس در مسیر ارائه یک گزارش منفی از فعالیت‌های ایران گام خواهد برداشت، گفت که چنین مساله‌ای بعید است. استاد ژئوپلیتیک دانشگاه درباره فلسفه مذاکرات ایران و اروپا تاکید کرد: «نخست با هدف این است که به‌نوعی اروپا نیز در مذاکرات و توافق احتمالی بازی داده شود و در جریان گفت‌وگوهای ایران و آمریکا قرار بگیرد؛ و در گام بعدی هم تحولات به گونه‌ای پیش برود که اگر تهران و واشنگتن به تفاهم رسیدند، تروئیکای اروپا به عنوان مانعی در مسیر این تحولات مثبت عمل نکند.»
سفیر پیشین ایران در نروژ با اشاره به اینکه نمی‌توان به‌صراحت سخن از آن گفت که اروپا در صورت توافق تهران و واشنگتن به‌هیچ‌وجه اسنپ‌بک را فعال نخواهد کرد، افزود: «بروکسل می‌تواند در آن شرایط بهانه بیاورد که به دنبال غنی‌سازی صفر درصد در ایران است و برود به سمت سنگ‌اندازی در مسیر توافق احتمالی.» وی تاکید کرد که اگر ایران و آمریکا به توافق نرسند، احتمال همسو شدن واشنگتن و بروکسل در مسیر فعال کردن مکانیزم ماشه بسیار افزایش خواهد یافت.
فرجی‌راد در پاسخ به اینکه آیا گفت‌وگوهای ایران و سه کشور اروپایی می‌تواند مانع از اجرای اسنپ‌بک شود، توضیح داد: «در شرایط به توافق نرسیدن ایران و آمریکا، اگر تهران و سه پایتخت اروپایی بخواهند مذاکرات را جلو ببرند، قطعا توقعات آژانس از ایران افزایش خواهد یافت و خواهان امتیازات بیشتری می‌شود. ولی راه‌هایی وجود دارد که اسنپ‌بک فعال نشود. یعنی در صورتی که آژانس کاملا تایید کند که فعالیت‌های هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است.»
بازار