پیام ویژه - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
با نزدیک شدن به موعد یک‌ماهه فعال کردن مکانیسم ماشه از سوی اروپایی‌ها، دیپلماسی نیز به موازات افزایش تنش‌ها در حال تحرک است. عراقچی و وزرای خارجه انگلستان، فرانسه و آلمان روز چهارشنبه در دومین گفت‌وگوی تصویری پس از کلید زدن اسنپ‌بک، بار دیگر بر مسیر دیپلماتیک تاکید کردند. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این گفت‌وگوی پنج‌جانبه با تاکید بر ضرورت رسیدن به توافق در بازه زمانی باقی‌مانده، در ادعاهایی خواستار دسترسی بازرسان آژانس به سایت‌های هسته‌ای شد. این در حالی است که ایران و آژانس در توافق قاهره با ترسیم یک نقشه راه به دنبال از سرگیری همکاری‌های پادمانی خود هستند که اجرایی کردن بندهای توافق نیازمند جدول زمانی است. از این زاویه سه پایتخت اروپایی بدون توجه به این چارچوب همکاری، مطالبات زیاده‌خواهانه‌ای را مطرح کرده‌اند. با توجه به فرصت دو هفته‌ای باقی مانده، گفت‌وگوهای انجام‌گرفته در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک و احتمال دیدار رئیس‌جمهور ایران با سران تروئیکای اروپایی، می‌تواند به‌عنوان آخرین تلاش، گره از کار قطعنامه 2231 باز کند.
تقریبا 10 روز دیگر تا تکمیل روند اسنپ‌بک و بازگشت قطعنامه‌های ششگانه شورای امنیت علیه کشورمان فرصت باقی مانده و این در حالی است که تهران با پیگیری روند دیپلماسی و تشدید آن تلاش دارد در این مدت‌زمان کوتاه مانع از تحقق چنین امر زیانباری شود. از جمله تلاش‌های ایران رایزنی‌های گسترده با طرفین اروپایی و توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تداوم همکاری‌هاست. در این بین عصر روز گذشته سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان، طی یک گفت‌وگوی تلفنی با وزرای خارجه سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا رایزنی‌هایی را انجام داد. این دومین گفت‌وگوی ایران و تروئیکا پس از کلید خوردن اسنپ‌بک است که فرانسه، بریتانیا و آلمان روز 6 اردیبهشت روند آن را آغاز کردند. پس از انجام این گفت‌وگو، وزارت امور خارجه آلمان با انتشار اطلاعیه‌ای نوشت: «وزرای خارجه سه کشور اروپایی (E3) و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، تماس تلفنی با همتای ایرانی خود برقرار کردند تا تلاش‌های دیپلماتیک ادامه یابد.»
در این گفت‌وگوی چندساعته وزرای تروئیکا همراه با مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اظهاراتی مدعی شدند که ایران هنوز اقدامات لازم و دقیقی را که برای دستیابی به تمدید قطعنامه 2231 لازم است، انجام نداده است. ایران باید مذاکرات را از سر بگیرد، اجازه بازرسی از سایت‌های حساس را بدهد و به موضوع ذخایر اورانیوم با غنای بالا رسیدگی کند. سه کشور اروپایی بار دیگر بر فوریت اوضاع و عزم خود برای پیشبرد [اسنپ‌بک] در صورت نبود اقدامات ملموس از سوی ایران در روزهای آینده تاکید کردند.»
توصیه عراقچی به تروئیکا
در این تماس، وزیر امور خارجه ایران با اشاره به موضع اصولی ایران مبنی بر اهمیت حفظ فضای گفت‌وگو و دیپلماسی برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها، اقدام سه کشور اروپایی برای بازگرداندن تحریم‌های لغو‌شده شورای امنیت را فاقد هرگونه توجیه قانونی و منطقی دانست و تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران با رویکردی مسوولانه وارد گفت‌وگو با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده و شیوه‌نامه روشنی راجع به نحوه ایفای تعهدات پادمانی ایران در وضعیت جدید تدوین کرد که لازم است اهمیت و ارزش این اقدام از سوی همه طرف‌ها درک شود. اکنون نوبت طرف‌های مقابل است که از این فرصت برای تداوم مسیر دیپلماتیک و جلوگیری از یک بحران قابل‌اجتناب استفاده کنند و جدیت و باورمندی خود را نسبت به دیپلماسی نشان دهند. عراقچی تاکید کرد ایران برای رسیدن به راه‌حل منصفانه و متوازن که متضمن منافع متقابل باشد آمادگی دارد؛ نیل به چنین هدفی مستلزم رویکرد مسوولانه و مستقل از سوی سه کشور اروپایی و خودداری از تاثیرپذیری از ناحیه بازیگرانی است که هیچ ارزشی برای دیپلماسی و اصول و قواعد حقوق بین‌الملل قائل نیستند. در این گفت‌وگوی تلفنی، دیدگاه‌ها و پیشنهادهای متقابل برای تداوم دیپلماسی مورد تبادل نظر قرار گرفت.
سیاست دوگانه اروپا
همزمان با تلاش‌ها و رایزنی‌ها برای تمدید مهلت اسنپ‌بک، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با نادیده گرفتن همکاری همیشگی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و توافق جدید تهران با آژانس گفت که ایران باید بدون تاخیر اجازه بازرسی از سایت‌های هسته‌ای را بدهد. به گزارش ایسنا، کایا کالاس، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز چهارشنبه درباره گفت‌وگوی تلفنی با سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران، اظهار کرد: «ایران باید همکاری کامل خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان دهد و بدون تاخیر اجازه بازرسی از سایت‌های هسته‌ای را بدهد.» بنابر گزارش شبکه الجزیره، او همچنین گفت: «ما با وزیر امور خارجه ایران در تماس بوده‌ایم و پنجره برای یک راه‌حل دیپلماتیک برای برنامه هسته‌ای ایران در حال کوچک شدن است.» کالاس مدعی شد: «ما چند هفته تا اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران فاصله داریم و این کشور باید گام‌های معتبری را برای برآورده کردن خواسته‌های فرانسه، انگلیس و آلمان بردارد.»
ضرورت بازگشت به دیپلماسی
همچنین سه‌شنبه‌شب ژان نوئل بارو وزیر امور خارجه فرانسه و سید عباس عراقچی طی یک تماس تلفنی درباره آخرین تحولات مکانیسم ماشه رایزنی کردند. وزیر خارجه فرانسه با ابراز نگرانی نسبت به روند تنش‌ها، بر اهمیت حفظ فضای گفت‌وگو و ضرورت بازگشت به مسیر دیپلماتیک تاکید کرد. در این تماس، وزیر خارجه کشورمان فعال‌سازی سازوکار موسوم به اسنپ‌بک از سوی کشورهای اروپایی در شورای امنیت را فاقد هرگونه وجاهت سیاسی و حقوقی، و اقدامی در جهت افزایش تنش و بحران دانست.
عراقچی همچنین بار دیگر بر ماهیت صرفا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد و با یادآوری توافق اخیر بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت: «جمهوری اسلامی ایران همواره دیپلماسی را تنها راه برای حل‌وفصل موضوعات بین‌المللی از جمله برنامه هسته‌ای کشورمان دانسته و برای هرگونه راه‌حل منصفانه و متوازن که متضمن منافع متقابل باشد آمادگی دارد.»
تحت فشار از مواضع خود کوتاه نمی‌آییم
سخنگوی دستگاه دیپلماسی روز گذشته در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به اینکه انتظار ایران از کشورهای اروپایی بعد از توافق تهران و آژانس چیست گفت: «ما با آژانس به یک شیوه نامه و روش برای ایفای تعهدات پادمانی در شرایط جدید دست پیدا کرده‌ایم. این یک تفاهم یک‌جانبه نبوده و مورد پذیرش و رضایت مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز بوده است.»
شامگاه سه‌شنبه 18 شهریور، در پایتخت مصر، توافقی مهم میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به امضا رسید. درواقع ایران و آژانس پس از دوره‌ای پرتنش به دلیل حمله اسرائیل و سپس آمریکا به مراکز اتمی ایران، سرانجام با میانجی‌گری مصر بر سر شیوه‌نامه همکاری تازه به توافق رسیدند.
عراقچی درباره امضای این توافق در مصاحبه‌ای تاکید کرد: «کل مذاکره و توافق انجام‌شده درباره نحوه همکاری جدید ما با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سایه شرایط جدید و با توجه به نگرانی‌های امنیتی ایران بوده است.» عراقچی با اشاره به اینکه به طرف‌های مقابل در رابطه با فعال‌سازی سازوکار ماشه اخطار داده شده است، تصریح کرد: «بر این اساس اگر هرگونه اقدام خصمانه مانند فعال‌سازی ماشه علیه جمهوری اسلامی صورت بگیرد، می‌تواند روی همکاری‌های ما با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاثیر بگذارد و دیگر چارچوب جدید هم کافی نخواهد بود.»
بقایی نیز در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه رئیس سازمان انرژی اتمی اعلام کرده که «بعد از توافق ایران با آژانس، فشارهای اروپایی‌ها علیه ایران افزایش پیدا کرده است. آیا این افزایش فشارها به این معناست که اروپایی‌ها می‌خواهند مکانیسم ماشه را فعال کنند؟» اظهار کرد: «من نیت‌خوانی نمی‌کنم که قصد آنها چه خواهد بود، ولی قطعا قرار نیست که ما تحت فشارهای غیرقانونی آنها از مواضع و حقوق خود کوتاه بیاییم.» او ادامه داد: «همان‌طور که پیش از این گفتم، گفت‌وگوها بین ایران و کشورهای اروپایی ادامه دارد و امیدواریم که طرف‌های مقابل به این جمع‌بندی برسند که تشدید تنش به نفع خودشان نخواهد بود.» بقایی ابراز امیدواری کرد که سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا با توجه به نقششان در برجام، مستقل و بدون تاثیرپذیری از این گونه فشارها در مورد پرونده هسته‌ای ایران تصمیم بگیرند.
اروپا چه می‌خواهد؟
البته روز بعد از امضای این توافق، تروئیکای اروپایی بیانیه‌ای صادر و بار دیگر انتظارات زیاده‌خواهانه خود از ایران را تکرار کردند. تروئیکای اروپایی در بیانیه مشترک خود که روز چهارشنبه 19شهریور منتشر شد، ضمن طرح این ادعا که ایران طی ماه‌های گذشته خواستار «ترتیبات جدید و جداگانه» با شرایط خارج از ماموریت آژانس شده است، عنوان کردند که هرگونه ترتیبات جدید باید در چارچوب توافق جامع عدم اشاعه هسته‌ای اجرا شود. در این بیانیه همچنین از ایران خواسته شده تا با اقدامات مطرح‌شده توسط مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ازجمله تهیه گزارش ویژه درباره وضعیت اورانیوم با غنای بالا و پایین در تاسیسات آسیب‌دیده و همچنین ازسرگیری کامل بازرسی‌های آژانس از تمامی تاسیسات سالم و آسیب‌دیده، موافقت کند.
روز گذشته سخنگوی دستگاه دیپلماسی در این رابطه گفت: «اینکه الان برخی از کشورهای اروپایی شروع کردند به نق زدن و مطرح کردن این‌گونه اظهارات مبنی بر اینکه این توافق کفایت نمی‌کند، نشان می‌دهد که ظاهرا آنها آژانس را هم قبول ندارند. امیدواریم در جریان این گفت‌وگوها و رایزنی‌ها با کشورهای اروپایی، همه به این جمع‌بندیم برسند که تشدید تنش و سوءاستفاده از این وضعیت به نفع هیچ کسی نخواهد بود.»
تبادل پیام داریم
از دیگر سو فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، روز گذشته درباره تبادل پیام بین تهران و واشنگتن گفت که مذاکرات و تبادل پیام‌ها با آمریکا همچون گذشته به‌صورت غیرمستقیم ادامه خواهد داشت. روز سه‌شنبه نیز وزیر خارجه در حاشیه یک همایش درباره اینکه آیا قطر قرار است میانجی جدید بین ایران و آمریکا شود، گفت که کشورهای زیادی تلاش می‌کنند نقش مثبتی در این خصوص ایفا کنند، فقط هم قطر نیست و کشورهای منطقه الان این انگیزه را دارند که کمک کنند مشکلی که وجود دارد به شکل بهتری حل شود.
بازار ![]()