پیام ویژه - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
روزنامه اعتماد با هدف واکاوی سناریوهای پیش رو باتوجه به نزدیک شدن به جدول زمانی بازگشت ماشه و تحولات پیچیده حاکم با کوروش احمدی، دیپلمات سابق کشورمان گفت وگو کرده است.
بازار ![]()
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
پس از نشست قاهره، رافائل گروسی، رییس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در کنفرانس عمومی این نهاد اعلام کرد که همکاری میان تهران و نهاد پادمانی در چارچوبی جدید آغاز شده است.
کوروش احمدی، دیپلمات سابق کشورمان، در این باره توضیح داد که توافق امضاشده در قاهره اقدامی ضروری و اجتناب‌ناپذیر بوده است.
به گفته او، از آنجا که ایران به عنوان عضوی از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان‌پی‌تی) به توافقنامه پادمان با آژانس متعهد است، گزینه‌ای جز همکاری در این چارچوب وجود نداشته است.
احمدی همچنین به تاثیر حملات اسراییل و امریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران اشاره کرد و افزود که این حملات شرایط کاملا جدیدی را ایجاد کرده که بر روابط ایران و آژانس اثر گذاشت و از همین روتدوین شیوه‌نامه‌ای جدید برای ادامه همکاری‌ها تحت شرایط موجود ضروری بوده است.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی در ادامه به قانون مجلس ایران درباره تعلیق همکاری با آژانس اشاره کرد و گفت که این مصوبه همکاری را به طور کامل متوقف نکرده، بلکه آن را منوط به موافقت شورای عالی امنیت ملی کرده است. کوروش احمدی با استناد به اظهارات عباس عراقچی افزود که ایران در حال برنامه‌ریزی برای پیشبرد این همکاری‌هاست، هر چند به گفته وزیر امور خارجه ایران ممکن است فرآیند اجرایی شدن همکاری‌ها تا مرحله بازدید بازرسان چند ماهی طول بکشد.
این کارشناس در پاسخ به سوال دیگری درباره اینکه آیا همکاری‌های جدید با آژانس و رویکرد مثبت این نهاد می‌تواند زمینه‌ساز تمدید مکانیسم ماشه شود یا به عقب‌نشینی اروپا از خواسته‌های حداکثری‌اش در میان‌مدت منجر می‌گردد، به بیانیه اخیر سه کشور اروپایی در نشست شورای حکام اشاره کرد و توضیح داد که اروپا ضمن تاکید بر پیش‌شرط‌های سه‌گانه، خواستار همکاری فوری با آژانس است.
به گفته احمدی، ظاهرا مرادشان این است که با دو شرط نخست، بازرسی‌ها باید پیش از پایان دوره 30 روزه مربوط به مکانیسم اسنپ‌بک انجام شود و نتایج آن درباره وضعیت مراکز هدف حمله و حسابرسی اورانیوم غنی‌شده روشن گردد.
او همچنین به درخواست اروپا برای «مذاکره مستقیم و بدون قید و شرط با امریکا» اشاره کرد و آن را خواسته‌ای دانست که به احتمال زیاد مورد پذیرش ایران قرار نخواهد گرفت. احمدی افزود که مقامات ایرانی همواره آمادگی خود را برای مذاکره با امریکا اعلام کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد طرف مقابل به دنبال مذاکرات مستقیم و جامع است.
او احتمال داد که امریکا، باتوجه به شروط سه کشور اروپایی، ترجیح دهد هرگونه مذاکره با ایران را به پس از بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت موکول کند.
احمدی در ادامه تحلیل خود خاطرنشان کرد که امریکا بیشترین سود را از بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت خواهد برد، چراکه به باورش امریکا به دلیل خروج از برجام، تاکنون هیچ اهرمی در قبال این قطعنامه‌ها نداشته و در آگوست 2020 نیز تلاشش برای بازگرداندن تحریم‌ها با شکست سنگینی مواجه شد. به گفته این دیپلمات سابق، در صورت بازگشت ماشه، امریکا می‌تواند با استفاده از حق وتو، اراده خود را در این باره تحمیل کند.
او درباره امکان توقف حقوقی روند اسنپ‌بک به بند 13 قطعنامه 2231 اشاره کرد و گفت که طبق این بند کشوری مدعی نقص تعهدات پادمانی ازسوی ایران است، این فرصت را دارد تا با اعلام رفع مشکل، روند اسنپ‌بک را متوقف کند. با این حال، احمدی با اشاره به چالش‌های پیش رو گفت که با نزدیک شدن به 26 مهر بازه زمانی تعریف شده برای مختومه شدن قطعنامه 2231، وضعیت پیچیده‌تر می‌شود.
کوروش احمدی بر این باور است که اگر اروپا روند اسنپ‌بک را متوقف کند، قطعنامه 2231 به طور قطعی مختومه خواهد شد، مگر اینکه شورای امنیت پیش از آن قطعنامه‌ای برای تمدید سررسید این قطعنامه تصویب کند.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی در ادامه تحلیل خود اظهار داشت که توقف اسنپ‌بک در شرایط کنونی شاید تنها به یک معجزه نیاز داشته باشد. او توضیح داد که این معجزه می‌تواند رضایت سه کشور اروپایی به تمدید قطعنامه بدون تحقق شروط سه‌گانه‌شان باشد، اما این کشورها در بیانیه‌ای که در شورای حکام قرائت کردند، چنین احتمالی را عملا رد کرده‌اند.
وی افزود که برای توقف روند 30 روزه اسنپ‌بک، سه کشور باید نامه‌ای را در این باره به شورای امنیت ارسال کنند، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که امریکا این‌بار با تمدید قطعنامه موافقت کند و آن را وتو نکند. احمدی تاکید کرد که در صورت وتوی تمدید قطعنامه توسط امریکا، اروپا برای جلوگیری از لغو قطعی شش قطعنامه ضدایرانی چاره‌ای جز ادامه روند 30 روزه اسنپ‌بک و نهایی کردن آن نخواهد داشت. کوروش احمدی در پاسخ به سوال دیگر درباره اینکه آیا تهدید تهران به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در صورت فعال شدن ماشه قادر است پتانسیلی برای بازدارندگی ایجاد کند یا نه، با اشاره به هماهنگی عمیق میان امریکا و اروپا در قبال برنامه هسته‌ای ایران، علی‌رغم اختلافاتشان در دیگر حوزه‌ها، اظهار داشت که این اتحاد، مانعی جدی در برابر تاثیرگذاری تهدید ایران است.
احمدی همچنین به نقش تعیین‌کننده اسراییل در این معادله اشاره کرد و افزود که این بازیگر توانسته سیاست داخلی امریکا را در براساس خواسته‌های خود جهت‌دهی کند .
دیپلمات پیشین کشورمان با اشاره به ادعاهای امریکا و اسراییل مبنی بر حملات موفق به تاسیسات هسته‌ای ایران خاطرنشان کرد که این ادعاها ممکن است آنها را به این باور رسانده باشد که همکاری ایران با آژانس برایشان فوریت چندانی ندارد. احمدی همچنین به تلاش‌های غرب برای ادعای اشراف اطلاعاتی بر ایران و خنثی‌سازی سامانه‌های پدافند هوایی کشور اشاره کرد و افزود که این عوامل می‌توانند اعتماد به نفس غرب را در پیشبرد سیاست‌هایشان تقویت کرده باشند.
کوروش احمدی در ادامه به «اعتماد» گفت: صرف تهدید به توقف همکاری با آژانس نمی‌تواند زمینه‌ساز تغییر راهبرد غرب شود. او با اشاره به نزدیک شدن سررسید 11روزه روند اسنپ‌بک، این فرآیند را در نقطه‌ای تقریبا برگشت‌ناپذیر توصیف کرد. با این حال، احمدی دیپلماسی را تنها مسیر پیش روی ایران دانست و تاکید کرد که در این میدان، ابزارهایی مانند همکاری با آژانس یا حتی تهدید به خروج از معاهده ان‌پی‌تی می‌توانند به عنوان اهرم‌هایی کارآمد به کار گرفته شوند. او با قاطعیت افزود که جز دیپلماسی، گزینه دیگری جز تنش و درگیری وجود ندارد و اینجاست که خلاقیت در استفاده از چنین ابزارهایی می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد. دیپلمات پیشین کشورمان درباره رویکرد ایران به دیگر خواسته‌های اروپا نیز گفت که غنی‌سازی صفر و موضوعات مشابه آن، مسائلی هستند که در مذاکرات با امریکا برای رسیدن به یک توافق جامع و نهایی مورد بحث قرار خواهند گرفت.
به گفته او، چنین مذاکراتی در ادامه گفت‌وگوهای پیشین، که پیش از تجاوز 12 روزه انجام شده بود، پیگیری خواهد شد و در فرآیند آن نه تنها موضوع غنی‌سازی، بلکه خواسته‌های ایران، مانند رفع کامل تمامی تحریم‌ها نیز باید به طور جدی روی میز مذاکره قرار گیرد.
کوروش احمدی در پاسخ این پرسش که آیا فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند به از دست رفتن اهرم فشار سه کشور اروپایی در قبال برنامه هسته‌ای ایران منجر شود یا نه، این گزاره را چندان قابل فهم ندانست و استدلال کرد که اروپا خود اذعان دارد در موضوع برنامه هسته‌ای ایران نقش چندانی ندارد و به همین دلیل خواستار مذاکره مستقیم ایران و امریکا شده است.
احمدی به این نکته اشاره کرد که در صورت فعال شدن اسنپ‌بک، ایران بار دیگر زیر فشار شش قطعنامه شورای امنیت قرار خواهد گرفت و برای لغو آنها باید با شورای امنیت وارد مذاکره شود، جایی که هر یک از اعضای دایم می‌توانند با وتوی خود مانع لغو قطعنامه‌ها شوند.
او همچنین متذکر شد که با اجرای اسنپ‌بک، برجام عملا و رسما پایان می‌یابد و این احتمال وجود دارد که اروپا تحریم‌های خود علیه ایران، که در سال 2015 لغو شده بود را دوباره اعمال کند. این تحریم‌ها می‌توانند به عنوان اهرمی جدید دراختیار اروپا قرار گیرند.
احمدی در ادامه با اشاره به جایگاه اتحادیه اروپا به عنوان قطبی مهم در روابط بین‌الملل، با تولید ناخالص داخلی بیش از 20 تریلیون دلار، تاکید کرد که این اتحادیه همچنان بر بسیاری از روندهای جهانی اثرگذار است و نمی‌توان نقش آن را در مذاکرات نادیده گرفت. کوروش احمدی در پاسخ به سوال پایانی درباره واکنش احتمالی تهران به فعال شدن مکانیسم ماشه گفت: مقامات ایرانی هم از احتمال توقف همکاری با آژانس سخن گفته‌اند و هم به امکان خروج از ان‌پی‌تی اشاره کرده‌اند. با این حال، به باور احمدی، باید منتظر ماند تا موضع نهایی نظام در این باره مشخص شود. او در ادامه به تلاش برخی نمایندگان برای پیشبرد طرحی سه فوریتی در ارتباط با ان‌پی‌تی اشاره کرد و افزود که این تلاش تاکنون بی‌نتیجه مانده و متوقف شده است.