پیام ویژه - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
ادعای آقای شی مبنی بر رهبری یک ائتلاف جهانی از قدرت‌های بدبین به آمریکا، چندان هم خیالی نیست. در حوزۀ تجارت که همۀ کشورها خواهان پیش‌بینی‌پذیری هستند، ادعای چین مبنی بر لنگر ثبات بودن، دست‌کم در مقایسۀ نسبی، معتبر به نظر می‌رسد.
بازار ![]()
ممکن است فکر کنید جایی که رهبران کشورها برای گفت‌وگو دربارۀ آیندۀ جهان گرد هم می‌آیند، واشنگتن دی‌سی یا شاید مقر سازمان ملل در نیویورک است. اما در واقع، هنگامی که شی جین‌پینگ میزبان بیش از 20 رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر در چین بود، واقعیتی تازه در حال شکل‌گیری است.
بهانۀ رسمی این گردهمایی، برگزاری اجلاس سازمان همکاری شانگهای در تیانجین است که پس از آن مراسم هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم، از جمله یک رژۀ نظامی در میدان تیان‌آنمن در سوم سپتامبر، برگزار می‌شود.
به نوشته اکونومیست، برای آقای شی این گردهمایی معنای مهم‌تری دارد. او می‌گوید این رویداد نشان می‌دهد که چین به یک رهبر جهانی و سرچشمۀ ثبات و شکوفایی بدل شده است. او ادعا می‌کند که منبع بی‌ثباتی امروز، آمریکا است که با تقریباً همه کشورها جنگ‌های تجاری به راه انداخته و شبکۀ اتحادهای نظامی و مشارکت‌های امنیتی خود را تضعیف می‌کند.
فهرست مهمانان آقای شی قابل توجه است. این یکی از بزرگ‌ترین گردهمایی‌های دولت‌های تجدیدنظزطلب در تاریخ معاصر است که ولادیمیر پوتین از روسیه، مسعود پزشکیان از ایران و الکساندر لوکاشنکو از بلاروس در آن حضور دارند. کیم جونگ‌اون، رهبر کرۀ شمالی، با قطار زرهی سفر کرده و برای نخستین بار از سال 2019 به چین آمده است.
حتی شگفت‌انگیزتر حضور رهبران کشورهایی است که در دهه‌های اخیر بیشتر به سمت غرب متمایل بودند، از جمله ترکیه، مصر و ویتنام. شگفت‌انگیزترین چهره نارندرا مودی است که نشانه‌ای از چرخش هند از آمریکا به سوی چین است. این مسئله پس از آن رخ داد که دونالد ترامپ طی سیاستی اشتباه، هند را هدف تعرفه‌های بسیار سنگین قرار داد و در عوض با دشمنش، پاکستان، پس از یک درگیری در ماه مه، گرم گرفت.
ادعای آقای شی مبنی بر رهبری یک ائتلاف جهانی از قدرت‌های بدبین به آمریکا، چندان هم خیالی نیست. در حوزۀ تجارت که همۀ کشورها خواهان پیش‌بینی‌پذیری هستند، ادعای چین مبنی بر لنگر ثبات بودن، دست‌کم در مقایسۀ نسبی، معتبر به نظر می‌رسد. این کشور هم‌اکنون بزرگ‌ترین شریک تجاری برای بیشتر مهمانان این هفته و همچنین حدود 100 کشور دیگر جهان است. در حالی که دولت ترامپ یک کارزار مستمر جنگ اقتصادی علیه شرکای تجاری خود به راه انداخته، گناهان چین در زمینه مرکانتیلیسم و کاپیتالیسم دولتی در مقایسه با آن ناچیز جلوه می‌کنند.
همچنین نوعی اتحاد تازه در مخالفت با تحریم‌ها شکل گرفته است؛ به‌ویژه تهدیدهای فراسرزمینی آمریکا که افراد، شرکت‌ها و کشورها را از نظام مالی مبتنی بر دلار و بسترهای فناوری جدا می‌کند. پیش‌تر این تهدیدها بیشتر برای مطرودان و دولت‌های یاغی هراس‌انگیز بود. اما ترامپ از آن‌ها با محدودیت کمتر و بدون روند حقوقی قابل پیش‌بینی یا چارچوب نهادی استفاده می‌کند. روسیه و به‌طور فزاینده‌ای چین، در حال فاصله گرفتن از پرداخت‌های دلاری‌اند. ساختن یک نظام بین‌المللی جایگزین، کارآمد و قابل اعتماد دشوار و شاید غیرممکن است، به‌ویژه برای رژیم‌هایی که فاقد حاکمیت قانونند. با این حال، کشورهای بیشتری به بررسی گزینه‌هایی غیر از نظام دلاری آمریکا علاقه‌مند شده‌اند. حتی اروپا در حال ترویج «یورو جهانی» است. و کشورهای کمتری تمایل دارند تحریم‌های آمریکا را به نیابت از آن اجرا کنند.
در امور نظامی، این اتحاد چندان چشمگیر نیست. تنها زیرمجموعه‌ای کوچک از کشورها، در رژۀ میدان تیان‌آنمن پکن شرکت کردند.
اگر تجدیدنظرطلب‌ها به‌اندازۀ کافی در رژه بمانند، زمینه‌های بسیاری برای نزاع پیدا می‌کنند. همسایگان چین با احساسات متناقض به تماشای عبور تازه‌ترین موشک‌ها و تسلیحات ارتش آزادی‌بخش خلق خواهند نشست. با این حال همکاری امنیتی میان تجدیدنظرطلب‌ها در حال تعمیق است. روسیه و کرۀ شمالی روی سامانه‌های فضایی و ماهواره‌ای کار می‌کنند. گفته می‌شود روسیه در ازای حمایت چین از این کشور در جنگ اوکراین، حساس‌ترین فناوری‌های نظامی خود، از جمله سامانه‌های پیشران زیردریایی و پدافند موشکی را در اختیار چین می‌گذارد.
ضعیف‌ترین بخش کارزار آقای شی مربوط به نهادها و قواعد بین‌المللی است. او به‌تازگی اعلام کرده است که «حکمرانی جهانی به یک دوراهی تازه رسیده است». رسانه‌های دولتی پیشنهاد می‌دهند که چین با «کشورهای همفکر» همکاری کند تا «اهداف و اصول منشور سازمان ملل را قاطعانه پاس دارد و یک نظام حکمرانی جهانی عادلانه‌تر و برابرتر بسازد». هرچند این سخنان در قالب زبان چندجانبه‌گرایی مطرح می‌شوند، در واقع اسم رمز نظم جهانی مطلوب چین هستند که در آن قدرت‌های بزرگ، از جمله جمهوری خلق، حوزه‌های نفوذ خود را مدیریت کرده و حقوق بیشتری نسبت به کشورهای کوچک دارند. کشورهای آسیایی که بخواهند منطقه‌ای تحت سلطۀ چین باشد، معدودند.
همۀ کسانی که در ضیافت بزرگ آقای شی حضور دارند، در همه چیز با یکدیگر موافق نیستند. سازمان همکاری شانگهای فاصله زیادی با اتحادی شبیه ناتو دارد. جز عامل مشترک مخالفت یا نگرانی از آمریکای ترامپ، این کشورها اغلب چیز زیادی با هم ندارند.
با این حال گردآوردن طرف‌های پراکنده با منافع متفاوت نشانۀ ضعف نیست. کاری است که تنها ابرقدرت‌ها از عهده‌اش برمی‌آیند. منظره‌ای که چین اینک در تیانجین و پکن رقم زده، پنج سال پیش قابل تصور نبود. فهرست مهمانان آقای شی نشان نمی‌دهد که چین همین حالا یک نظم نوین جهانی را اداره می‌کند. اما به‌روشنی نشان می‌دهد که ترامپ تا چه اندازه به منافع آمریکا آسیب می‌زند.
مسعود یوسف حصرچین