پیام ویژه - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
«داوطلبان به مدیران گفته بودند نیاز به بالگرد آب‌پاش است اما آنها گفته بودند تشویش اذهان عمومی نکنید. همین بی‌توجهی‌ها باعث شد که آتش به دره‌های مختلف سرایت کند»
بازار ![]()
زینب رحیمی| 20 روز از شروع آتس‌سوزی در جنگل‌های الیت از توابع مرزن‌آباد شهرستان چالوس در استان مازندران می‌گذرد. تا زمان نوشتن این گزارش آتش الیت هنوز مهار نشده است. طی دو روز پنجشنبه و جمعه 29 و 30 آبان به دلیل شدت دود و کاهش دید، امکان انتقال نیروهای انسانی به محدوده دچار حریق وجود نداشت. روز گذشته (جمعه 30 آبان ماه)، یک فروند هواپیمای ایلوشن با ظرفیت آب‌گیری 40 تن، از تهران اعزام و وارد منطقه شد و محموله آب را روی کانون آتش تخلیه کرد. بنا بر اظهارات رئیس مدیریت بحران استان مازندران، شش فروند بالگرد و 35 گروه متشکل از 400 نیروی انسانی از منابع طبیعی، محیط‌زیست، هلال‌احمر، نیروهای مردمی و ... در منطقه حضور دارند و انتظار می‌رود آتش، امروز یا فردا به‌طور کامل خاموش شود. آخرین پیگیری‌های «شرق» همچنین نشان می‌دهد که سینا اسفندیاری، دهیار روستای الیت که در ویدئویی از نبود امکانات اطفای حریق و بی‌توجهی مسئولان نسبت به آتش جنگل هیرکانی انتقاد کرده، بازداشت شده بود. با این حال شنیده‌ها بیانگر این است که او را به دلیل فشار مردمی آزاد کرده‌اند. ویدئوهای منتشرشده از جنگل‌های الیت نشان می‌دهد که آتش‌سوزی همچنان ادامه دارد و دو پرواز هواپیمای آب‌پاش هم نتوانسته آتش را خاموش کند. فعالان و داوطلبان مردمی، جنگل‌بانان و محیط‌بانان همچنان پای کارند اما آتش هنوز مهار نشده است.
20 روز یا 7 روز؟
جنگل الیت 20 روز است که درگیر آتش‌سوزی است اما مدیر منابع طبیعی استان مازندران این ادعا را اشتباه می‌داند و می‌گوید: «آتش‌سوزی روز اول را به آتش‌سوزی که بعدا اتفاق افتاد به هم گره می‌زنند. اشتباه همین است. آتش‌سوزی اول در منطقه‌ای از الیت صورت گرفت، سه تا چهار روز طول کشید و به‌طور کامل خاموش شد. حدود 10 تا 15 روز بعد آتش‌سوزی دوم، در جبهه دیگری از الیت شروع شد. یعنی آتش‌سوزی الیت در دو نقطه متفاوت بود. نمی‌شود ادعا کرد هر دو آتش‌سوزی یکی بوده، در حالی‌که یک دره و یک رودخانه بین محل دو آتش‌سوزی وجود دارد. آتش‌سوزی اول ضلع شرقی الیت بود اما آتش‌سوزی دوم که حالا با آن درگیریم، ضلع شمالی این قطعه است و بعد از آن دره وجود دارد. آتش‌سوزی دوم در محدوده‌ای به نام حسن‌سرا که در ضلع دیگری از الیت است، رخ داد».
بزرگ‌نمایی می‌کنید!
این اظهارات مدیرکل منابع طبیعی مازندران را داوطلبان مردمی تأیید نمی‌کنند. برخی منابع که نامشان نزد «شرق» محفوظ است، تأکید دارند که هر دو آتش یکی بوده و به‌دلیل بی‌توجهی به هشدارهای داوطلبان و نبود به‌موقع بالگردهایی برای آب‌پاشی و هلی‌برد نیروها، آتش در منطقه گسترده و از کنترل خارج شد. یکی از این افراد به «شرق» می‌گوید: «وقتی 10 آبان الیت دچار آتش‌سوزی شد، دو تیم برای خاموش‌کردن آتش در منطقه حاضر شد. یک تیم پایین‌تر و یک تیم بالاتر. تیم بالاتر وقتی برای استراحت رفتند ناگهان دیدند آتش در حال پیشروی است. اینها تا 12 شب داشتند با بیل و کلنگ با آتش می‌جنگیدند. قطعا از طرف مدیران محیط زیست و منابع طبیعی سهل‌انگاری رخ داده است چون روز سوم آتش‌سوزی به آنها گفته شد که نیاز به بالگرد است اما در پاسخ گفتند شما دنبال تشویش اذهان عمومی هستید و دارید مسئله را بزرگ می‌کنید». هادی کیادلیری، معاون سازمان محیط زیست هم 20 روزه بودن آتش الیت را تأیید می‌کند؛ او در پاسخ به این پرسش که آیا آتش الیت 20 روز پیش رخ داده و در منطقه بود؟ توضیح می‌دهد: «بله بوده، هر دفعه گزارش شد. آمدند خاموش کردند ولی چون این آتش در میان لاشبرگهاست به حالت مخفی می‌ماند و با وزش باد شعله می‌گیرد. ممکن است آتش دیده نشود اما وجود داشته باشد. در ضمن منطقه الیت از جهت شیب‌دار بودن و صعب‌العبور بودن واقعا منطقه استثنایی است. گاهی نیروها مجبور بودند شش ساعت پیاده‌روی کنند تا به نقطه حریق برسند».
تشویش اذهان عمومی نکنید!
این مصاحبه‌کننده در گفت‌وگو با «شرق» تأکید می‌کند: «اگر آتشی که در تاریخ 10 آبان ماه شروع شد، درست خاموش شده بود، به دره‌های دیگر نمی‌کشید. تیم‌های اطفای حریق که تعدادی از آنها نیروهای منابع طبیعی بودند به مدت پنج ساعت پیاده‌روی کردند تا به نقطه آتش‌سوزی برسند. هلیکوپتر هم نبود که حداقل نیروها و امکاناتی مثل اره برقی را به بالا ببرد. 90 درصد آتش را طی سه روز خاموش کردند. تنها یک تکه صخره باقی مانده بود که داوطلبان امکان رفتن بر بالای آن را نداشتند؛ چون امکان داشت صخره رانش کند. بعد از این بود که به مدیران گفتند برای این بخش نیاز به هلیکوپتر است تا با آب، آتش را خاموش کنند؛ اما مسئولان پاسخ دادند که نمی‌شود. حتی به مدت چهار، پنج ساعت هیچ دودی دیده نمی‌شد و همه تصور می‌کردند آتش خاموش شده است اما بعدازظهر دود دوباره بالا گرفت تا اینکه روز شنبه 24 آبان باد شدیدی وزید و آتش را شعله‌ور کرد».
بی‌توجهی به درخواست و هشدار داوطلبان مردمی
او با بیان اینکه منطقه کوهستانی و راه دسترسی برای داوطلبان بسیار خطرناک و دشوار است، می‌گوید: «حرف کلی این است که اگر همان موقع که توسط داوطلبان و مردم محلی هشدار داده شد که اینجا آتشی در گرفته، هلیکوپتر می‌آمد و آتش به‌طور کامل خاموش می‌شد، جای دیگر را درگیر نمی‌کرد اما این کار را نکردند برای همین وقتی باد شدید شد، به دره و صخره‌های دیگر سرایت کرد». مهرداد خزایی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-نوشهر با اشاره به اینکه آتش‌سوزی جنگل الیت در آخرین ساعات روز جمعه 23 آبان‌ماه شروع شد، می‌گوید: «از همان روز اول هم تمام نیروهای منابع طبیعی در منطقه مستقر شدند، اما وزش باد گرم منطقه باعث شد لاش‌برگ‌هایی که در سطح جنگل هستند، دچار حریق شود. یک‌سری درخت‌های سرپای خشک هم وجود دارد که به دلیل صخره‌ای‌بودن منطقه، اطفا را دشوار کرده است. همچنین بخشی از این لاش‌برگ‌های آتش‌گرفته در دره‌ها سقوط کرد و کانون‌های جدید آتش به وجود آورد. مثلا سه روز پیش آتش کاملا مهار شده بود، اما دوباره درختی در صخره‌ها آتش گرفت و کانون جدید ایجاد کرد». او این‌طور ادامه می‌دهد: «لاش‌برگ‌هایی که در سطح جنگل وجود دارد، دچار حریق شده و آتش آنها حرکت کرده و به درخت‌های خشک افتاده یا حتی به درختان سرپا برمی‌خورد و آنها را درگیر می‌کند. الان مشکل عمده درخت‌های خشکی است که در حال سوختن است، دود زیادی تولید می‌کند و می‌تواند یک کانون جدید آتش باشد».
چقدر از جنگل سوخته است؟
این مقام مسئول در استان مازندران با اشاره به اهمیت حفظ جان داوطلبان در پاسخ به این سؤال که وسعت منطقه دچار حریق چقدر است؟ می‌گوید: «درختان زنده و سرپا آتش نگرفته‌اند؛ فقط درختان خشک و افتاده و لاشبرگها دچار سوختن شده‌اند. تاکنون هفت هکتار به صورت نقطه‌ای و لکه‌ای دچار سوختگی شده. آتش‌سوزی آن‌چنانی که در فضاهای مجازی مطرح می‌شود، نداریم. آتش‌سوزی بیشتر سطحی است و آسیب چندانی به تنه درختان زنده نزده است. برای همین هم دسترسی و کنترل آن دشوار شده است».
خزایی در پاسخ به این پرسش که آیا در آتش‌سوزی جنگل‌های مرزن‌آباد و الیت، درخت‌های سالم به‌هیچ‌وجه آسیب ندیده‌اند؟ می‌گوید: «خیر، ما اصلا آتش‌سوزی تنه‌ای و تاجی در درختان هیرکانی به این شکل نداریم؛ مگر اینکه درخت سرپا خشک یا توخالی باشد. ممکن است گرمای آتش به درختان سالم و سرپا آسیبی وارد کند، ولی باعث خشک‌شدن اینها نخواهد شد و مجددا احیا می‌شوند». با اینکه مدیرکل منابع طبیعی مازندران سوختن احتمالی درختان زنده و سر‌حال را رد می‌کند، اما این ادعا حتما نیاز به بررسی میدانی و راستی‌آزمایی دارد.
دود و مه جلوی دید را گرفته
در ادامه گفت‌وگو، خزایی با اشاره به اینکه منطقه الیت در حال حاضر به‌طور کامل مملو از مه و دوده ناشی از آتش‌سوزی است، تأکید می‌کند: «به دلیل دود و مه، دید خیلی مناسبی نداریم و نمی‌توانیم تشخیص بدهیم کجاها الان کانون آتش است». او با تأکید بر اینکه در حال حاضر به اندازه کافی نیروی انسانی متخصص وجود دارد و حتی نیروی مازاد از نیاز هم موجود است، ادامه می‌دهد: «به‌هیچ‌وجه به نیروی جدید نیاز نداریم. نیروهای فعال در آتش در حال ریکاوری هستند و ما در حال فرستادن نیروهای تازه‌نفس به بالای منطقه هستیم. کمپ هلال‌احمر اینجا مستقر است و کوهنوردان هم زحمت کشیده و آمده‌اند و به اتفاق نیروهای منابع طبیعی اکیپ‌هایی را تشکیل داده و در قالب گروه‌های سه‌نفره به بالای منطقه اعزام می‌شوند».
گنج‌یابان یا شکارچیان؛ چه کسی آتش زد؟
مدیرکل منابع طبیعی غرب مازندران با تأکید بر اینکه هیچ کم‌و‌کسری از نظر امکانات نداریم و همه امکانات به اندازه و کافی است، می‌گوید: «امروز یک پرواز هواپیمای ایلوشن را داشتیم که نقطه‌زنی کرد. در حال حاضر پنج فروند بالگرد در منطقه مستقر و در حال هلی‌برد نیروهای منابع طبیعی به بالای منطقه است». او درباره عامل آتش‌سوزی هم توضیح می‌دهد: «قطعا عامل انسانی است. ممکن است کار حفاران غیرمجاز باشد که برای پیدا‌کردن گنج وارد منطقه می‌شوند یا شکارچیان».
الیت جزء منطقه حفاظت‌شده است
خبرنگار «شرق» صبح روز جمعه 30 آبان‌ماه هم‌زمان با سوختن جنگل‌های الیت مازندران به عنوان بخشی از منطقه حفاظت‌شده چهارباغ مازندران، با مدیرکل محیط زیست این استان تماس گرفت، اما کنعانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، جواب تلفن را نداد و فقط از طریق پیامک به خبرنگار «شرق» اطلاع داد نیروهای محیط زیست در خاموش‌کردن آتش‌سوزی الیت مشارکت دارند. او به این پرسش که آیا محدوده دچار حریق، منطقه حفاظت‌شده چهارباغ است یا خیر، پاسخ نداد و گفت با توجه به مصوبات کمیته مدیریت بحران، مدیرکل مدیریت بحران، سخنگوی اطلاع‌رسانی است.
هادی کیادلیری، معاون سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به پرواز هواپیمای ایلوشن برای آب‌پاشی، این پرواز را موفقیت‌آمیز و مؤثر برای اطفای حریق الیت می‌داند و در پاسخ به این پرسش که آیا محدوده دچار حریق جزء منطقه حفاظت‌شده و تحت مدیریت محیط زیست است، به «شرق» می‌گوید: «اینجا منطقه حفاظت‌شده چهارباغ است. شیب‌های تند و حیات وحش خوبی هم دارد، اما اینکه الان برخی دوستان می‌گویند این منطقه برای سازمان محیط زیست است نه منابع طبیعی، بیشتر فرافکنی است».
معاون محیط زیست سازمان محیط زیست که روز جمعه 30 آبان‌ماه در الیت حضور داشت، در پاسخ به این پرسش که آتش الیت چه زمانی خاموش می‌شود، می‌گوید: «پیش‌بینی دقیق زمان خاموش‌کردن آتش ممکن نیست؛ چون آتش تاکنون چند بار فروکش کرده و دوباره شعله گرفته است. آتش بیشتر داخل لاشبرگهاست و گاهی اصلا دیده نمی‌شود، اما با وزش باد دوباره شروع می‌شود. این لاشبرگها به عنوان مواد قابل اشتعال در کف جنگل واقعا زیاد است و هر لحظه احتمال دارد آتش از جایی سر بلند کند».
اعزام بالگرد ایراد دارد
کیادلیری با اشاره به دردسرها و دشواری‌های هماهنگی برای بالگرد می‌گوید: «معمولا اگر بگوییم پنج درخت آتش گرفته، بالگرد برای آن نمی‌فرستند. کلا در زمینه هماهنگی برای اعزام بالگرد و سرعت عمل برای این کار، ایراداتی وجود دارد و نمی‌توان آن را انکار کرد. نیروهای زمینی هم خیلی زحمت کشیدند؛ بارها آتش را خاموش کردند، اما باز از جای دیگر بالا آمد. قطعا برای چنین مسائل بحرانی باید هماهنگی و سرعت عمل بسیار بالا داشته باشیم». او درباره خسارت به جنگل‌های الیت، با تأکید بر اینکه هنوز برآورد خسارت و وسعت آتش‌سوزی ممکن نیست، می‌گوید: «فعالانی که در آتش حضور داشتند، به من گفتند خوشبختانه درختان جوان‌تر و زنده نسوخته‌اند و بیشتر درختان کهنسال سوخته‌اند».
هشدار یک کنشگر محیط زیست
یکی از کنشگران محیط زیست که در اطفای حریق الیت حضور داشت، به «شرق» می‌گوید: «در اینکه مسئولان در اطفای حریق کوتاهی کردند، شکی نیست، اما در حال حاضر شرایط منطقه به شکلی نیست که بخواهند دروغ بگویند. رئیس ستاد مدیریت بحران استان مازندران سه‌شنبه‌شب اعلام کرد آتش مهار شده، در‌حالی‌که مهار نشده بود. بنابراین این نکته مهم است؛ ندیدن شعله‌های آتش به معنای پایان آتش‌سوزی نیست. نباید تا چند روز آنجا دودی دیده شود. در الیت دو هفته دود وجود داشت و با باد شدید آتش شعله‌ور شد. اعلام زودهنگام اطفای حریق موجب می‌شود نیروهای انسانی و بالگردها منطقه را ترک کنند و فقط عده‌ای مردم محلی با دست خالی باقی بمانند».